Przypadek kliniczny: Zatrucie mikotoksynami

Opis fermy

Problem pojawił się w systemie ferm liczących w sumie 15 000 loch. Firma będąca ich właścicielem posiada kilka ferm produkujących prosięta oraz warchlakarnie zlokalizowane na południu Europy. Średnia wielkość stada to 1200-2000 loch na fermę. Faza tuczu była zintegrowana, na fermach po 800-3000 sztuk świń w kilku lokalizacjach. Status zdrowotny był normalny i fermy były dodatnie w kierunku PRRSV, PCV2, App i streptokokozy. Lochy szczepiono przeciw E. coli, różycy, parwowirozie i PRRS. Warchlaki szczepiono przeciw PCV2. Nie stosowano rutynowego podawania antybiotyków. Paszę dla loch i tuczników produkowano w dwóch różnych mieszalniach.

Historia choroby i objawy kliniczne

W 2012 roku poinformowano nas o problemach z płodnością a wywiad wykazał nieakceptowalną zmienność wydajności rozrodu, nawet biorąc pod uwagę obecność PRRS. Pewne z objawów nie mogły być wyjaśnione przez błędy w zarządzaniu, żywieniu czy infekcje.

Obserwowano również martwicę uszu i ogonów u warchlaków i tuczników a także powtarzające się przypadki biegunki u starszych tuczników, wypadanie odbytnicy, straty w produkcji i nadmierne koszty medykacji.

Ryc. 1. Prosię z objawami martwicy uszu i skóry na boku ciała (co jest typową lokalizacją zmian wywołanych przez gronkowce), na etapie gojenia.

Ryc. 2. Prosię z zaawansowaną martwicą końcówek uszu komplikowaną wtórnymi zakażeniami.

Zbadano fermy loch zlokalizowane w dużej odległości od siebie. Ogólne warunki na fermach wydawały się poprawne w zakresie organizacji i higieny. Objawy stwierdzone w czasie wizyt były zmienne:

-wahania współczynnika wyproszeń (Tab. 1 pokazuje przykład z jednej fermy); okresowe wzrosty współczynnika ronień, niekiedy utrzymujące się przez dłuższy czas; spadek apetytu na porodówkach z nieregularnymi spadkami zużycia paszy prowadzącymi do zaburzeń laktacji w ciągu pierwszych tygodniach po porodzie; prosięta rodzące się z zaczerwienionymi sutkami i sromem; martwica końcówek uszu przy odsadzaniu; owrzodzenia skóry, nawracająca biegunka i zapalenie spojówek. Stwierdzano również nieregularne dzienne przyrosty.

Tab. 1. Współczynnik wyproszeń (dane z 9 miesięcy poprzedzających wizytę na fermie).

Wydajność rozrodu była dobra: współczynnik wyproszeń – 89,3%; martwo urodzonych – 8,28%; 28,1 prosiąt odsadzanych rocznie (średnia z 9 miesięcy).

Podejrzenie

Obserwowane objawy powtarzały się cyklicznie i trudno było zidentyfikować ich przyczynę. Nie wyglądało to na problem o podłożu zakaźnym, a w niektórych przypadkach można go było powiązać z partiami surowców do produkcji paszy lub partiami paszy, co sugerowało przyczynę toksykologiczną.

Możliwą przyczyną mogła być zawartość mikotoksyn w paszy. Mikotoksyny mogą mieć działanie immunosupresyjne i wywoływać cały szereg objawów. Niektóre mikotoksyny jak trichoteceny mogą uszkadzać ścianę jelita, osłabiać połącznia komórkowe w nabłonku (efekt synergistyczny z enterotoksyną E. coli), hamować aktywność pompy SGLT1 i w efekcie zmniejszać absorpcję glukozy i sodu oraz zmniejszenie produkcji śluzu (Grenier, 2013). Inna mikotoksyna, zearalenon, może powodować osłabienie mięśni zwieracza odbytu i jego wypadanie.

Ryc. 3. Grupa prosiąt z objawami martwicy końcówek uszu.

Rozpoznanie różnicowe

Opisane objawy nie wskazywały na żaden określony zespół chorobowy. Zapalenie spojówek może być powodowane przez przewlekłe zatrucie trichotecenami ale można je obserwować również w przebiegu PRRS a także w przypadku złej jakości powietrza; zaburzenia płodności i zaczerwienienie skóry mogą być wywoływane przez zatrucie zearalenonem; zaburzenia laktacji można powiązać z zatruciem aflatoksynami, trichocetenami a nawet endotoksynami (lipoplisacharady), a także różnymi chorobami o łagodnym przebiegu; wypadanie odbytnicy może być wywoływane przez zatrucie zearalenonem ale również w wyniku zaparcia, zbyt dużego zagęszczenia zwierząt, gwałtownych zmian diety, przebytej gorączki lub niedoboru wody; spadek w spożyciu paszy może być wywoływany przez wszystkie wymienione wyżej przyczyny.

Badanie krwi chorych zwierząt wykluczyło obecność PRRSV. Metody zarządzania wydawały się prawidłowe.

Badanie bakteriologiczne próbek od świń z biegunką wykazało obecność E. coli wrażliwej na większość antybiotyków (gentamycyna, chlortetracyklina, trimetoprim+sulfonamidy, doksycyklina, kolistyna, aminozidyna, apramycyna, enrofloksacyna, marbofloksacyna, itd.). Następnie przeprowadzono badanie poubojowe przewodu pokarmowego i wątroby. Badanie nie wykazało objawów obecności pasożytów, zapalenia jelit ani żadnych ostrych lub przewlekłych zmian mogących wskazywać na jakiś specyficzny problem jelitowy.

Badanie paszy w kierunku mikotoksyn nie dało jednoznacznej odpowiedzi. Wiadomo jednak, że niewykrycie mikotoksyn w paszy nie gwarantuje ich nieobecności. Objawy wskazywały na stan upośledzonej odporności, zaburzenia apetytu i podwyższony poziom estrogenów, co, obok wykluczenia innych czynników, kierowało podejrzenia na zatrucie mikotoksynami. Zastosowano więc diagnostykę terapeutyczną.

Ryc. 4. Typowe zaczerwienienie sromu wywołane zatruciem zearalenonem w czasie laktacji, i biegunka.

Diagnostyka terapeutyczna

Podjęto decyzję o leczeniu fermy 1000 loch, przez jeden rok, preparatem przeciwko mikotoksynom. Był to produkt działający na zasadzie adsorpcji, a więc był skuteczny przeciw aflatoksynom, ergotaminie, ochratoksynie fumonizynie; a także na działający na zasadzie enzymatycznej przeciwko mikotoksynom nie ulegającym adsorpcji, jak zearalenon, trichoteceny (dezoksyniwalenol, T-2, HT-2, diacetoksyscirpenol, itd.). Produkt ten był uprzednio przetestowany z dobrym skutkiem.

Ponieważ nie było możliwości stworzenia grupy doświadczalnej i kontrolnej, porównano wydajność produkcji z okresu po zastosowaniu preparatu do okresu sprzed zastosowania preparatu.

Wyniki

W końcu roku porównano wyniki z dwóch okresów i stwierdzono istotny wzrost spożycia paszy w czasie laktacji o około 1,4 kg/lochę/rok. Wzrost spożycia paszy w porodówkach nastąpił na skutek neutralizacji mikotoksyn: mikotoksyny powodują spadek spożycia paszy a głównym celem ich działania jest wątroba.

W przypadku trichotecenów wykazano obecność neurologicznego odruchu odrzucania paszy na skutek hamowania ośrodka apetytu w podwzgórzu, i stymulacji wymiotów (Bonnet et al., 2012).

Lekarz opiekujący się fermą stwierdził, że biegunki występowały rzadziej, zmniejszyło się zużycie pasz leczniczych i prawie nie notowano zaburzeń laktacji. W warchlakarni znacznie zmniejszyła się liczba przypadków martwicy uszu, ogona i skóry. U loch gdzie nie stosowano terapii objawy te pojawiały się od czasu do czasu.

Po zastosowaniu preparatu na tuczu, przypadki biegunki i wypadnięcia odbytnicy całkiem zanikły.

Następująca tabela pokazuję poprawę ogólnej wydajności na fermie poddanej terapii:

Wyniki te przekonały właściciela to zastosowania rutynowej strategii przeciw mikotoksynom zmierzającej do lepszej kontroli jakości składników pasz, użycia najlepszej jakości składników pasz dla młodych zwierząt i loch, i stosowanie preparatu przeciw najczęściej występującym w tym regionie mikotoksynom.

W celu zastosowania optymalnych strategii konieczne jest współdziałanie lekarza weterynarii, specjalisty w zakresie żywienia i kierownika fermy. Konieczne jest zbieranie i gromadzenie rzetelnych informacji z różnych etapów produkcji. Tylko analiza takich danych daje podstawy do zaproponowania pewnych, niekiedy kosztownych kroków (poprawa jakości paszy), które w innym przypadku mogłyby nie być zaakceptowane przez producenta.