0
W tym artykule były kierownik Zakładu Chorób Świń w Państwowym Instytucie Weterynaryjnym, profesor Zygmunt Pejsak, odpowiada na pytania dotyczące rozprzestrzeniania się afrykańskiego pomoru świń (ASF) w Europie.
Czy wiadomość o tym, że ASF dotarł do Niemiec zaskoczyła Pana?
Szczerze mówiąc, w ogóle. Moim zdaniem to była tylko kwestia czasu, bo mówimy o chorobie zakaźnej zwierząt wolno żyjących. W Polsce dowiedzieliśmy się, że wirus ASF rozprzestrzenia się wśród naszej populacji dzików powoli, ale stale. Wysoka gęstość populacji dzików na danym obszarze ułatwia szybkie rozprzestrzenianie się ASF, a niektóre regiony w Niemczech mają bardzo wysoką gęstość.
Dlaczego należy się spodziewać, że wirus ASF będzie się nadal rozprzestrzeniał w Europie Zachodniej?
Niestety, wirus ten może jeszcze dotrzeć do innych części Europy za pośrednictwem populacji dzików. Z wielu powodów ogólny kierunek przemieszczania się dzików jest ukierunkowany na tereny zachodnie. W Europie oznacza to już przemieszczanie się z Rosji na Białoruś, z Białorusi do Polski i z Polski do Niemiec. Prawdopodobnie następny ruch będzie z Niemiec do Francji i być może do Luksemburga.
Jak zmienia się liczba dzików w Europie?
Tak naprawdę nie wiemy, ile mamy dzików w różnych krajach. W Polsce szacowaliśmy, że w jednym regionie żyje 1 000 dzików, ale w wyniku intensywnych polowań znaleźliśmy ich co najmniej 25 000. Wiemy, że w różnych krajach populacja dzików znacznie wzrasta, co jest spowodowane między innymi przejściem na wielkoobszarową uprawę zbóż, która daje dzikom dobre warunki do przetrwania i jedzenia przez prawie cały rok. Ważne jest również to, że ludzie mają teraz mniej czasu na polowanie jako hobby.
Co zmieniło się dzisiaj w porównaniu z pierwszymi doświadczeniami Europy z ASF w latach 60.?
Jedną z różnic jest to, że gęstość populacji dzików w Europie w tym czasie była znacznie niższa. Również genotyp-1 wirusa ASF, który pojawił się podczas pierwszych epizootii w Europie, nie był tak zjadliwy - obserwowany przebieg kliniczny choroby był często przewlekły, a nie ostry. Wraz z genotypem-2, który pojawił się w Gruzji w 2007 r., obecnie mamy w Europie do czynienia z epidemią wirusa afrykańskiego pomoru świń, który jest wysoce patogenny.
W przypadku gdy rozprzestrzenianie się wirusa zależy od krążenia dzików, jak szybko może się on przemieszczać?
Obliczyliśmy, że w normalnych warunkach w Polsce ASF rozprzestrzenia się wśród populacji dzików z prędkością od trzech do pięciu kilometrów miesięcznie. Kiedy więc zaobserwowaliśmy ognisko w rejonie kraju oddalonym o ponad 250 kilometrów od innych regionów dotkniętych chorobą, było to z pewnością wynikiem działalności człowieka, a nie dzików.
Jakie wnioski należy wyciągnąć z polskich dowodów na to, że zakażenie ASF stwierdzono w większości tusz dzików pozyskanych z lasów i pól, ale u niewielu dzików zabitych przez samochody?
Niski odsetek dzików zabitych przez pojazdy, w regionach dotkniętych ASF, jest związany z patogenicznością wirusa. Jeden lub dwa dni po zakażeniu, dzik ma wysoką gorączkę i nie przemieszcza się. Dla celów diagnostycznych najważniejsze są martwe dziki, a nie żywe. Badanie wszystkich padłych dzików znalezionych na danym obszarze jest kluczowe dla oceny sytuacji epidemiologicznej ASF. Jeśli wszystkie padłe dziki dadzą wynik ujemny, można mieć pewność, że region jest wolny od ASF. W regionach Polski dotkniętych chorobą, około 80% dzików było pozytywnych na ASF.
Jakie są główne kroki w celu powstrzymania infekcji przed przedostaniem się do świń domowych?
Na obszarach dotkniętych chorobą należy prowadzić aktywne poszukiwania martwych dzików i podjąć działania w celu jak najszybszego usunięcia tusz dzików w odpowiedni i bezpieczny sposób. Aktywne poszukiwania, moim zdaniem, są bardzo ważne. Na szerszym poziomie pierwszą istotną rzeczą jest zmniejszenie populacji dzików w całej Europie. Drugim niezbędnym środkiem jest wprowadzenie odpowiednich zasad bioasekuracji we wszystkich gospodarstwach hodujących świnie. Nie tylko w dużych gospodarstwach, ale także w bardzo małych. Wreszcie, co nie mniej ważne, uważam, że powinniśmy zamknąć wszystkie gospodarstwa przydomowe, ponieważ stanowią one prawdziwe zagrożenie, jeżeli nie rozumieją, co to znaczy być zabezpieczonym biologicznie.
Jakie czynniki są odpowiedzialne za niedawne szybkie tempo rozprzestrzeniania się zakażeń między krajami europejskimi?
Wprawdzie doświadczenia z krajów Europy Środkowo-Wschodniej, a obecnie także z Niemiec, wskazują, że dziki są odpowiedzialne za szybsze przenoszenie wirusa ASF przez granice państw, ale moim zdaniem to mechaniczne przenoszenie materiału przez ludzi lub na pojazdach odpowiada za dłuższe przenoszenie ASF. Nie ma żadnych konkretnych doniesień wskazujących na przenoszenie ASF za pomocą aerozoli, a przenoszenie wirusa na duże odległości nie odbywa się np. za pośrednictwem owadów.
Pytanie brzmi więc, przy jakiej prędkości może się to stać?
Myślę, że jest prawdopodobne, że w ciągu najbliższych kilku lat ASF dotrze do innych krajów Europy Zachodniej. Zawsze należy pamiętać, że afrykański pomór świń rozprzestrzenia się powoli, wewnątrz gospodarstw i wśród populacji dzików. W Polsce wirus potrzebował ponad siedmiu lat, aby przedostać się ze wschodu na zachód, a mówiono nam, że wystarczy rok, aby przedostać się od granicy do granicy. Biorąc pod uwagę, że przejście przez ogromny kraj jakim jest Rosja i wejście na Białoruś zajęło tylko cztery lata, a następnie przejście z Białorusi do Polski tylko rok, powiedziałbym, że Polska bardzo dobrze zapanowała nad rozprzestrzenianiem się afrykańskiego pomoru świń!
