Jak opracować dobry schemat wykrywania rui?

Knur

Niezmiernie istotne jest prawidłowe użytkowanie knura. Na średniej i dużej wielkości fermach, często obserwuje się jednego knura wykorzystywanego do krycia przez 50-60 minut a nawet dłużej, który kryje zarówno lochy, samice powtarzające ruję, a także loszki.

Należy zdać sobie sprawę z tego, że knur ma swoje ograniczenia: jego zdolność do wykrycia rui trwa około 15-20 minut, następnie znacznie słabnie. To samo dotyczy skutecznej stymulacji lochy. Dlatego właśnie wskazane jest utrzymywanie co najmniej kilku knurów na fermie.

Warto wspomnieć o pewnym aspekcie, o którym większość z nas zapomina. Najtrudniejszymi do wykrycia rujami są te u loch powracających do cyklu po nieskutecznej inseminacji, bądź u loch, które wykazują ruję nieregularnie. Aby zrozumieć lepiej ten problem, omówmy go na konkretnym przykładzie: grupa loch po odsadzeniu, czy też grupa loszek, w której wykryto przynajmniej jedną samicę z objawami rui, zostaje poddana działaniu feromonów wydzielonych do środowiska, co można porównać do „pójścia na imprezę”. Takie warunki ułatwiają innym samicom wykazanie objawów rujowych, a obsłudze stosunkowo łatwo jest wykryć ruje w takiej grupie. Z drugiej strony niezapłodniona locha wśród prośnych samic, „czuje się jakby była na pogrzebie”. Taka sytuacja w znacznym stopniu utrudnia wykrycie objawów rujowych.

Często zdarza się, że po długim czasie spędzonym w grupie loch po odsadzeniu, obsługa przychodzi z knurem do kojców, gdzie znajdują się samice potencjalnie powtarzające cykl i zaczyna się spieszyć, a na dodatek knur jest już bardzo zmęczony. Konsekwencją tego jest bardzo osłabiona detekcja rui u loch powracających do cyklu po nieskutecznej inseminacji. W związku z tym czasami obserwuje się zjawisko, gdzie na fermie mamy mało regularnych powtórek (18-24 dni po kryciu), natomiast duży odsetek zwierząt powtarza ruję po 36-42 dniach, czyli po 2 cyklach.

Innym podobnym przykładem jest zjawisko, które można nazwać fałszywymi nieregularnymi powtórkami: lochy, u których nie zaobserwowano objawów rui na 21 dzień po kryciu oraz z negatywnym wynikiem w badaniu na ciążę zostają przemieszczone do innej grupy, a następnie po 3-4 dniach od zmiany miejsca wykazują objawy rujowe. Oficjalnie są one uznawane jako nieregularne powtórki, ale faktycznie nimi nie są.

Podsumowując, wykrywanie rui powinno wyglądać w następujący sposób:

• Na początek, wykorzystując najlepszego knura, rozpocznij działania w grupie potencjalnych powtórek. Dzięki temu sprawdzimy zwierzęta, u których najtrudniej wykryć objawy rujowe, mając do dyspozycji knura w pełni sił.
• Następnie, jeśli dysponujesz tylko jednym knurem, powinieneś udać się do grupy loch po odsadzeniu. Mimo tego, że knur będzie już trochę zmęczony, to ruje w tej grupie są łatwe do wykrycia.
• Oczywiście, jeżeli posiadasz więcej knurów, powinieneś zmienić knura po skończeniu pracy w grupie zwierząt powtarzających ruję i do grupy loch po odsadzeniu wprowadzić innego samca.

Jak powinni zachowywać się pracownicy fermy w trakcie wykrywania rui?

Może to zabrzmieć śmiesznie, ale ich zachowanie powinno być podobne do zachowania knura. Pamiętaj, że knur w reakcji na lochę w rui zaczyna się do niej zbliżać „pokazując jej swój zapach”, chrząka, a następnie wącha ją po bokach, szturcha ją itd. w końcu na nią skacze, a wtedy locha musi wytrzymać ciężar samca, który wynosi około 250-300 kg.

Wiedza na temat tego behawioru jest niezmiernie istotna, gdyż dzięki niej unikniemy dwóch rodzai nieprawidłowego rozpoznawania rui, które często zdarzają się na fermach: nadmierna delikatność, kiedy locha jest po prostu łagodnie pogłaskana i zdecydowana odwrotność tego zachowania, czyli zbytnia agresja lub zbyt nagłe podejście bez wcześniejszego uprzedzenia, co powoduje strach u lochy i uniemożliwia sprawdzenie odruchu tolerancji.

Właśnie dlatego istotne jest delikatne podejście do lochy, aby dać jej sygnał, że chcemy ją sprawdzić. Natomiast później należy ją intensywnie ucisnąć bądź nawet naprzeć na nią całym swoim ciężarem ciała, żeby ocenić odruch tolerancji.

Należy wziąć pod uwagę fakt, że większość samic na fermie wykazuje objawy rujowe nawet wtedy, gdy obsługa nie wykonuje prawidłowo swojej pracy, czy też program zrządzania nie jest najlepiej skonstruowany. Dokładnie wykonywana praca jest niezbędna do wykrywania rui u samic o osłabionych objawach i to właśnie namierzenie takich zwierząt jest kluczem do sukcesu, jakim jest osiągnięcie dobrych wyników w rozrodzie.

Loszki

Ocena pierwszej rui u loszki powinna być przeprowadzona przy bezpośrednim kontakcie z knurem, wprowadzonym do kojca. Obecność knura stymuluje wcześniejsze rozpoczęcie rui. Taki schemat postępowania powoduje również, że więcej loszek wchodzi w ruję, w porównaniu do samic utrzymywanych na stanowiskach pojedynczych.

W takim przypadku osoba, która obsługuje grupę loszek, nie może jedynie stać na zewnątrz kojca i patrzeć. Musi wejść do środka i sprawdzić czy doszło do stymulacji wszystkich zwierząt w kojcu przez knura „szukarka” wykorzystywanego do wykrywania rui, upewniając się, że samice wykazują odruch tolerancji wobec knura, jednocześnie dbając o bezpieczeństwo zwierząt w razie agresywnego zachowania samca.

Czy istnieje idealny czas w ciągu dnia do wykrycia rui?

Oczywistością jest, że lochy muszą zjeść zanim rozpocznie się działania prowadzące do wykrycia rui. Aby locha była spokojna musi minąć minimum 45-50 minut od pobrania paszy.

Aczkolwiek, istotą nie jest to czy rozpoczniemy czynności o 8 czy 10 rano, ważne jest, aby nasze działania były rutynowe. Wykrywanie rui powinno być przeprowadzane zawsze o tej samej godzinie. Równie ważne jest zachowanie niezmiennego, w miarę możliwości, składu osób odpowiedzialnych za to zadanie. Każdy człowiek w trochę inny sposób będzie oceniał samice- jeden będzie klasyfikował zachowanie jako rujowe, drugi stwierdzi, że oznak rui nie ma. Nadmierne zmienianie obsługi może doprowadzić do obniżenia wskaźników rozrodu na fermie. Wiadomo, że w czasie urlopów i weekendów nie dysponujemy wszystkim pracownikami, ale w miarę możliwości ograniczajmy grono osób odpowiedzialnych za ocenę objawów rujowych na fermie.

Dobrze wyszkoleni pracownicy w gospodarstwie oraz „wypoczęte” knury są niezbędne do skutecznego wykrywania rui. W kolejnym artykule, omówimy postępowanie przy prawidłowym wykonywaniu inseminacji.