0
W poprzednim artykule zwróciliśmy uwagę, że w Unii Europejskiej szykują się zmiany dotyczące utrzymania loch podczas oproszenia. Obecnie istnieją już pewne systemy opracowane przez firmy komercyjne, we współpracy z uniwersytetami i organizacjami badawczymi, które przyniosły już pewne wstępne wyniki. Jednak praktyczne wdrożenie systemów alternatywnych do klatek porodowych jest nadal rzadkością w większości krajów, z wyjątkiem tych, w których stosowanie stałych klatek zostało już zakazane (Szwecja w 1987 r., Szwajcaria w 1997 r. i Norwegia w 2000 r.) lub tych, w których produkcja na wolnym powietrzu i/lub ekologiczna jest bardzo rozpowszechniona (Wielka Brytania, gdzie produkcja na wolnym powietrzu stanowi 40%, lub Nowa Zelandia, gdzie stanowi 45%). Decyzja o zmianie typu miejsca utrzymania loch może powodować niepewność, zwłaszcza gdy istnieją różne prototypy. W chwili obecnej trudno jest przewidzieć, czy ewentualnym zmianom legislacyjnym związanym z rezygnacją ze stosowania klatek będą towarzyszyć bardziej konkretne specyfikacje dotyczące takich aspektów, jak minimalne wymagania przestrzenne lub możliwość tymczasowego ograniczania ruchu loch. Wiemy, że Niemcy zamierzają wprowadzić w 2035 r. całkowity zakaz przytrzymywania loch podczas oproszeń, co umożliwiłoby tymczasowe zamykanie loch i wymagałoby minimalnej powierzchni 6,5 m2. Od tej pory będziemy musieli zwracać uwagę na propozycje przepisów i dostarczać informacji na podstawie danych ocenianych według kryteriów naukowych, aby zdecydować, które systemy najlepiej pasowałyby do każdego gospodarstwa, biorąc pod uwagę zarówno dobrostan zwierząt, jak i aspekty zrównoważonego rozwoju ekonomicznego.
Systemy alternatywne do jarzma porodowego mogą przybierać formę indywidualnego lub grupowego systemu utrzymania lub ich kombinacji. Obecnie systemy te możemy podzielić na trzy główne typy: systemy pozwalające na tymczasowe zamknięcie, systemy bez żadnego zamknięcia oraz systemy grupowe. Poniżej opisano główne cechy charakterystyczne i kilka konkretnych przykładów indywidualnych systemów utrzymania.
Indywidualne utrzymanie bez żadnego rodzaju zamknięcia
Są to kojce, w których zwierzęta są trzymane pojedynczo i nie są poddawane żadnym ograniczeniom ruchowym.
Najprostszym modelem są tzw. kojce proste (fot. 1). Konstrukcje te są podobne do obecnie stosowanych kojców porodowych, ale bez jarzma. Minimalna wymagana przestrzeń powinna umożliwiać losze swobodne obracanie się, a także zapewniać pewną ochronę prosiętom, do czego można wykorzystać pewne elementy.
Jednak jednym z głównych problemów związanych z "ponownym zagospodarowaniem" przestrzeni zajmowanej obecnie przez kojce porodowe na te proste kojce jest to, że niektóre badania wykazały, iż brak przestrzeni uniemożliwia losze prawidłowe określenie funkcjonalnych obszarów defekacji, odpoczynku i karmienia, a także zwiększa ryzyko przygniecenia prosiąt z powodu braku odpowiedniego gniazda. Niektóre badania (Andersen i Pedersen, 2011) wykazały, że locha podczas wypróżniania woli trzymać głowę jak najdalej od obszaru odpoczynku i karmienia. W klatkach konwencjonalnych obszar wypróżniania jest zawsze taki sam, ale w systemach alternatywnych higiena kojca będzie zależała od takich czynników, jak to, czy locha ma wystarczająco dużo miejsca, aby ustanowić te różne strefy funkcjonalne, z poszanowaniem jej preferencji etologicznych. Oprócz tego ograniczenia istnieje również potrzeba zapewnienia wystarczającej ilości miejsca na stworzenie strefy gniazdowania i ochrony dla prosiąt.
Kojce zmodyfikowane. Takie konstrukcje kojców zwiększają przestrzeń w celu określenia obszarów odpoczynku, karmienia i defekacji. Ponadto zawierają one takie elementy, jak pochyłe ściany, systemy ochrony prosiąt i gniazda. Powierzchnia zajmowana przez te systemy jest różna w zależności od producenta (od 5 do 8,5 m2), jednak uważa się, że ich efektywność wzrasta, gdy wynosi co najmniej 6 m2. Zaletą tych systemów w porównaniu z systemami półzamkniętymi jest to, że pozwalają one na pełną manifestację zachowań gniazdowych, choć prawdą jest, że przygniatanie w pierwszych dniach jest jeszcze częstsze. Aby uniknąć przygniatania, za kluczowe uważa się dobre zarządzanie gniazdem (ułatwienie prosiętom znalezienia i wykorzystania gniazda), zwłaszcza gdy temperatury są wysokie i prosięta rzadziej korzystają z gniazda. Innym kluczowym aspektem jest rodzaj podłogi: podłogi całkowicie rusztowe są kojarzone z lepszymi i łatwiejszymi warunkami higienicznymi, jednak w systemach nie zamkniętych, których celem jest umożliwienie gniazdowania, bardziej konieczne jest uwzględnienie pewnej powierzchni i rodzaju podłogi, która jest lita, aby zapewnić odpowiednie materiały. Wreszcie, należy także wziąć pod uwagę dostępność i bezpieczeństwo personelu wykonującego określone czynności, dlatego niektóre z tych systemów zawierają także system tymczasowego zamknięcia lochy.
Systemy półzamknięte lub z czasowymi ograniczeniami
Niektóre z tych systemów zostały zapoczątkowane przez otwarcie klatki porodowej w okresie laktacji (5-7 dni), aby umożliwić lochom większy ruch (Baxter i in., 2018). Systemy te zazwyczaj wykorzystują podłogę rusztową i zajmują około 4,3 m2. Obecnie dostępne są jednak ulepszone konstrukcje, uwzględniające więcej aspektów biologicznych potrzeb lochy, które zapewniają większą przestrzeń (6 m2 i więcej).
Kluczowymi zagadnieniami uwzględnianymi w tych systemach jest zapewnienie losze wystarczającej ilości miejsca na określenie jej stref funkcjonalnych, zaprojektowanie obszaru gniazda, który jest atrakcyjny dla prosiąt i szybko wykorzystywany, a także uwzględnienie aspektów zarządzania, bezpieczeństwa i dostępności dla obsługi.
Chociaż niektóre badania sugerowały, że dwa dni zamknięcia mogą być wystarczające do zmniejszenia śmiertelności z powodu przygniecenia, dane duńskie i austriackie wskazują, że 4 dni po oproszeniu są dniami zmniejszonej aktywności lochy, więc ten okres tymczasowego ograniczenia byłby dobrym kompromisem pomiędzy dobrostanem prosiąt i loch a potrzebami zarządzania ze strony personelu.
Podsumowując, jednym z największych wyzwań zarówno dla systemów bezklatkowych, jak i półklatkowych będzie utrzymanie śmiertelności noworodków pod kontrolą, zwłaszcza u loch hiperplennych.
W poprzednich artykułach przedstawiono dane dotyczące komercyjnej eksploatacji takich systemów, jak SWAP i JLF15, a także projekt opracowany we Włoszech. Można też otrzymać dokument porównawczy 10 takich systemów w salonie wystawowym duńskiego instytutu SEGES. Na stronie freefarrowing.org można obejrzeć samouczki i uzyskać więcej informacji o innych modelach dostępnych komercyjnie.
