Krajowy program zwalczania PRRS na Węgrzech na lata 2014-2022

Zespół rozrodczo-oddechowy świń (PRRS) jest jedną z najbardziej wyniszczających ekonomicznie chorób zakaźnych świń. Skutki spowodowane są obniżeniem parametrów rozrodu i produkcji, a także zwiększonymi kosztami leczenia.

Według danych z USA, w dłuższym okresie czasu koszty trwałego zakażenia PRRSV świń na tucz mogą wynosić 6,25-15,25 USD/świnię.

Nieuwenhuis i wsp. (2012) stwierdzili znaczną zmienność strat, między 3 a160 USD /locha/rok porównując dziewięć stad dotkniętych PRRS 18 tygodni po wybuchu epidemii.

Według ostatnich obliczeń, szacowane straty z powodu PRRS na Węgrzech są bliskie 5 mld HUF (≈ 12,5 mln EUR) rocznie, dlatego też w Strategii bezpieczeństwa trzody chlewnej i łańcucha żywnościowego rządu węgierskiego (2013-2022) podkreślono potrzebę eliminacji PRRSv z węgierskiej populacji świń domowych. Istotnym elementem ww. strategii jest fakt, że produkcja wieprzowiny ma duże znaczenie dla węgierskiej gospodarki rolnej, pomimo znacznego spadku pogłowia świń w ostatnich latach (ryc. 1). Po pomyślnym wdrożeniu programu zwalczania choroby Aujeszkyego, wyeliminowanie PRRSV z każdej świni na Węgrzech znacznie ułatwiłoby wzrost możliwości rynkowych.

Hodowla świń na Węgrzech od wielu dziesięcioleci charakteryzuje się równoległym występowaniem dwóch różnych form hodowli. Wielkoskalowe fermy trzody chlewnej produkują świnie na rynek, podczas gdy indywidualni rolnicy (gospodarstwa podwórkowe) utrzymujący jedną lub dwie maciory i ograniczoną liczbę tuczników (1-10) zazwyczaj hodują świnie na własne potrzeby. W 1997 roku liczba świń żyjących w gospodarstwach przydomowych wynosiła 53,7%, podczas gdy w 2016 roku było to tylko 24,2% (Główny Urząd Statystyczny). Na Węgrzech występuje stosunkowo duża liczebność stada (2933 zwierzęta/stado w 2016 r.) w wielkotowarowych gospodarstwach trzody chlewnej (Eurostat), przy czym >85% to stada typu zamkniętego, od porodu do końca tuczu. Według danych z rzeźni, średnia żywa waga świni przy uboju wynosi 104-118 kg, a waga tuszy 83-95 kg.

Podstawy prawne programu zwalczania zostały określone w rozporządzeniu 3/2014 (16 stycznia) VM Ministra Rozwoju Obszarów Wiejskich, które zostało zatwierdzone przez właściwy komitet Unii Europejskiej. Program zwalczania PRRS u świń na Węgrzech opiera się na podejściu terytorialnym. Oznacza to, że PRRS powinien zostać zwalczony w całej populacji świń w pojedynczej jednostce administracyjnej (powiecie, okręgu i regionie) w określonym czasie. Jest to jedyne podejście, dzięki któremu z dużym prawdopodobieństwem można uniknąć zakażenia lub reinfekcji stad świń wolnych od PRRSV. Rozporządzenie szczegółowo określiło, które świnie należy uznać za zakażone PRRSV lub podejrzane o zakażenie. Rozporządzenie uczyniło PRRS chorobą zwierząt podlegającą obowiązkowi zgłoszenia na Węgrzech. Główną zasadą dekretu jest to, że każda duża ferma trzody chlewnej i każda ferma przydomowa musi być certyfikowana przez powiatowe władze weterynaryjne w odniesieniu do ich statusu PRRS.

Krajowy Plan Zwalczania PRRS określał ustanowienie odrębnych planów zwalczania PRRS dla każdego dużego stada świń, w tym dla dużych ferm hodowlanych świń. Plan zwalczania był zatwierdzany przez właściwe lokalne władze weterynaryjne. Badania, wymagane do uzyskania świadectwa, przeprowadzono na koszt państwa. Na podstawie wyników badań, stada otrzymywały certyfikaty wydane przez organ weterynaryjny. W 2017 r. zaktualizowano definicje zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE). Wprowadzono międzynarodowe regulacje dotyczące PRRS zawarte w Kodeksie zdrowia zwierząt lądowych oraz pojęcie i kategorię wielkotowarowego stada hodowlanego "wolnego od szczepień" (VF).

W decyzji stwierdzono, że na Węgry można przywozić wyłącznie zwierzęta hodowlane wolne od PRRS, a także świnie przeznaczone do tuczu.

Średnia liczba importowanych świń wynosiła w tym okresie około 700 000 sztuk.

Faza eliminacji procesu rozpoczęła się w listopadzie 2017 r. Do 30 czerwca 2018 r., zgodnie z decyzją, wszystkie węgierskie wielkoskalowe fermy tuczników musiały uzyskać certyfikat stada wolnego od PRRS. Właściciele wielkoskalowych stad świń hodowlanych musieli opracować i przedstawić plan eradykacji dotyczący ich stada z pełną swobodą w podejmowaniu decyzji, czy eradykacja wirusa PRRS ma być przeprowadzona poprzez całkowitą depopulację-repopulację, zamknięcie stada, test i usunięcie itp.

W 2014 r. wielkoprzemysłowe fermy hodowlane na Węgrzech zostały sklasyfikowane pod względem ich sytuacji w zakresie PPRS (Tabela 1)

Tabea 1: Status PRRS na fermach wielkoskalowych na Węgrzech w 2014r.

Z wyjątkiem 20 gospodarstw, wszystkie były typu zamkniętego, od porodu do końca tuczu. W okresie procesu zwalczania (od 2014 do 2021 roku) 40 wielkoprzemysłowych ferm hodowlanych wolnych od PRRS uległo zakażeniu. Tak więc łącznie 165 wielkoskalowych ferm hodowlanych musiało stworzyć swój własny plan zwalczania. Ostatecznie 94 fermy (z 69 111 lochami) z powodzeniem zwalczyły PRRS poprzez depopulację/repopulację z pewnym poziomem rekompensaty od władz, sześć osiągnęło status wolnych od szczepień - Vaccinated Free (VF). Jeśli chodzi o pozostałe gospodarstwa, niektóre zakończyły działalność związaną ze świniami, w innych stwierdzono seronegatywność w trakcie procesu certyfikacji lub przekształcono je w jednostki tuczowe.

Do 15 lutego 2022 roku i biorąc pod uwagę tylko duże fermy:

• Wolne od PRRSV : 99% gospodarstw, posiadających 97% loch
• Wolne od dzikiego szczepu wirusa PRRSV, potomstwo jest wolne od PRRSV przy jednoczesnym szczepieniu loch : 6 gospodarstw, (1% gospodarstw, posiadających 3% loch).

Po zakończeniu eradykacji - w celu utrzymania statusu osiągniętego na poziomie całego kraju - niezbędne jest regularne kontrolowanie zewnętrznego bezpieczeństwa biologicznego gospodarstw, a także przeprowadzanie badań przesiewowych zwierząt hodowlanych i ich potomstwa w stadach hodowlanych za pomocą laboratoryjnych badań krwi co pół roku lub w przypadku pojawienia się jakichkolwiek podejrzeń. Fundamentalne znaczenie ma również zapewnienie, że wszystkie importowane zwierzęta (hodowlane lub tuczniki) są wolne od PRRSV od momentu przybycia do gospodarstwa w naszym kraju poprzez wdrożenie sekwencji obowiązkowych badań przesiewowych w momencie przybycia i na późniejszych etapach kwarantanny.