Zapalenie opłucnej: znaczenie ekonomiczne i strategie zwalczania w fermach świń

Co to jest zapalenie opłucnej? Jak szeroko rozpowszechniony jest ten problem?

Zapalenie opłucnej dotyczy zapalenia błony surowiczej, która pokrywa zewnętrzną powierzchnię płuc i w sposób ciągły przechodzi na wewnętrzną powierzchnię ściany klatki piersiowej i przepony. Ten rodzaj zapalenia prowadzi do powstawania złogów włóknika, które tworzą zrosty między płatami płuc i ścianą klatki piersiowej; konsekwencją tego jest konieczność usuwania takich zmian podczas obróbki tusz w rzeźni. Jaka jest częstość występowania zapalenia opłucnej? Jak kształtują się koszta związane z występowaniem zapalenia opłucnej? Jakie kroki zaradcze w zakresie zarządzania stadem należy podjąć wobec znanych nam czynników ryzyka?

Zdjęcie 1. Typowe zmiany towarzyszące przewlekłemu zapaleniu opłucnej.Widoczne są zrosty między płucami a ścianą klatki piersiowej i zapalenie płuc.

Częstość występowania zapalenia opłucnej wśród zwierząt poddawanych ubojowi w rzeźni jest zaskakująco wysoka. Najnowsze analizy dostępnych danych mówią o występowaniu u 12,5% w Wielkiej Brytanii, 26% w Hiszpanii i nawet do 41% świń ubijanych w Norwegii. Zaskakujące jest również to, że w latach 2005-2008 na terenie Wielkiej Brytanii zapalenie opłucnej rozpoznano w 80% partii świń dostarczanych do rzeźni.

Tabela 1. Najnowsze dane dotyczące występowania zapalenia opłucnej u zwierząt poddanych ubojowi.

Zapalenie opłucnej generuje straty finansowe zarówno dla producentów jak i przetwórców

Aspekty ekonomiczne związane z występowaniem zapalenia opłucnej zostały przeanalizowane w odniesieniu do producentów i w mniejszym stopniu, do przetwórców. W pierwszym przypadku w badaniach zostało uwzględnione 96000 tuczników z 80 rzeźni. Wybrano zwierzęta pochodzące ze stad z najpopularniejszymi metodami zarządzania stadem w Wielkiej Brytanii. Przyjęto, że każdy 1% wzrostu częstości występowania zapalenia opłucnej w grupie poddanej ubojowi wiązał się ze zmniejszeniem przeciętnej wagi tuszy po obróbce o 70 g. Średnie dzienne przyrosty nie mogły zostać oszacowane ze względu na bardzo dużą grupę zwierząt uwzględnionych w badaniu, a także ze względu na pochodzenie ze zróżnicowanych pod względem zarządzania stad. Redukcja masy jest spowodowana zmniejszonymi przyrostami podczas tuczu i stratami spowodowanymi koniecznością usuwania większej ilości tkanek po uboju.Ponadto badania wykazały, że każdy 1% wzrostu częstości występowania zapalenia opłucnej w danej grupie zwierząt był skorelowany z wydłużeniem o 0,26 dnia wieku zwierząt w momencie uboju. W Wielkiej Brytanii powoduje to roczne straty na poziomie około 30 mln funtów, przy uwzględnieniu aktualnych cen wieprzowiny, pasz i uboju 9 mln świń rocznie oraz przy założeniu, że zapalenie opłucnej dotyka 12% ubijanych zwierząt. Mniej poznany jest wpływ na straty ponoszone przez zakłady mięsne, ale z przeanalizowanych danych wynika, że przeciętna partia zwierząt, u której zapalenie opłucnej występuje z częstością 10% wymaga spowolnienia prędkości linii ubojowej o 8,5% i dodatkowej osoby badającej tusze. Jest to spowodowane koniecznością wycinania większej ilości zmienionych pratii tuszy. Generuje to koszty rzędu 0,29 funta za każdą świnię z takiej grupy. Wpływ dobrostanu na występowanie zapalenia opłucnej był trudny do oszacowania, ale częsta obserwacja tych zmian wskazuje na szerokie rozpowszechnienie endemicznie występujących chorób układu oddechowego, mimo stosowania nowoczesnych technologii w systemach intensywnej produkcji.

Nadzór w rzeźniach jest pierwszym krokiem do zwalczania zapalenia opłucnej w fermach świń

Nadzór nad występowaniem zapalenia opłucnej podczas uboju jest warunkiem koniecznym do realizacji programu kontroli - także w celu określenia wpływu na gospodarkę, a tym samym do oszacowania kosztów interwencji. Rozwiązaniem jest wprowadzenie kwartalnego rejestru występowania zapalenia opłucnej i innych zmian patologicznych widocznych podczas uboju.Obserwacje powinny być wykonywane na istotnej statystycznie ilości badanych zwierząt (np. 50 świń na partię).

Zwalczanie zapalenia opłucnej przy pomocy podstawowych zasad i znajomości czynników ryzyka

Planowanie programu kontroli występowania zapalenia opłucnej o lokalnym znaczeniu wymaga przede wszystkim odpowiedniego podejścia do zasad kontroli chorób i aktualnej wiedzy związanej z czynnikami ryzyka. Równowaga pomiędzy zdrowiem a chorobą zawsze zależy od trzech grup czynników. Podatność zwierząt na zakażenie (tj. odporność), ekspozycja na patogeny oraz czynniki środowiskowe wspierające ich transmisję. Odporność przeciwko najważniejszym patogenom układu oddechowego jest najczęściej uzyskiwana poprzez stosowanie odpowiednich programów szczepień stada (patrz dalej), ale także w pierwszych 8-10 tygodniach życia dzięki przeciwciałom siarowym. Jakość siary i jej właściwości immunoprotekcyjne zależą w dużej mierze od zarządzania stadem; żywienia loch, organizacji ich rozrodu i części porodowej chlewni. Innymi istotnymi czynnikami mającymi wpływ na podatność lub odporność są uwarunkowania rasowe (istnieją pewne dowody na silniejszą odporność dróg oddechowych u świń rasy Hampshire), a także patogeny zaburzające procesy odpornościowe takie jak wirus zespołu rozrodczo- oddechowego świń (PRRS), cirkowirus świń typu 2 (PCV2) i Mycoplasma hyopneumoniae (M. hyo). Te patogeny nie tylko same w sobie powodują choroby układu oddechowego, ale również upośledzają wrodzoną i nabytą odporność przeciwko innym patogenom.

Prowadzono wiele badań mających celu identyfikację szeregu patogenów odpowiedzialnych za powstawanie zapalenia opłucnej i innych chorób układu oddechowego - z reguły przyczyna była wieloetiologiczna, prowadząca do choroby obecnie zwanej zespołem oddechowym świń (PRDC). Poza PRRSV, PCV2, and M. hyo. innymi czynnikami istotnymi w etiologii PRDC i zapalenia opłucnej są bakterie: Actinobacillus pleuropneumoniae, Pasteurella multocida, w mniejszym stopniu Haemophilus parasuis i Streptococcus suis. W przypadku wirusów są to: wirus grypy świń, koronawirus płucny świń i wirus choroby Aujeszkyego. Na podstawie tych informacji i w oparciu o diagnostykę patogenów w danym stadzie należy opracować odpowiedni program szczepień. Najbardziej istotnymi diagnostycznie informacjami bedą te uzyskane z badań serologicznych w połączeniu z badaniami anatomopatologicznymi i mikrobiologicznymi 3-6 najmłodszych prosiąt z danego stada, u których już występują objawy oddechowe.

Czynniki środowiskowe odgrywają znaczącą rolę w etiologii zapalenia opłucnej. Wiele badań potwierdza zasadniczą rolę zasady całe pomieszczenie pełne-całe pomieszczenie puste (CPP-CPP) w zapobieganiu, w systemach produkcji w cyklu zamkniętym (opracowane przez Jager et al. 2012). W wielu mniejszych fermach i gospodarstwach z zabudowaniami starszego typu nie jest możliwe ścisłe wprowadzenie metody CPP-CPP. Jednak nawet częściowe stosowanie CPP-CPP może zmniejszyć ryzyko wystąpienia ciężkiej postaci choroby. Efekty przynosi na przykład stosowanie się do zasady przebywania danej grupy wiekowej do <1 miesiąca w jednej przestrzeni powietrznej, czyszczenie, dezynfekcja i pozostawienie pustych kojców przed wprowadzeniem nowej partii zwierząt.