Podejście 3-D do lepszego zrozumienia grypy świń: bezpośrednia kontrola 3/3

Ze względu na duży wpływ zakażenia wirusem grypy świń typu A (swIAV) na produkcję trzody chlewnej oraz jego potencjał zoonotyczny, istnieje duże zainteresowanie kontrolą choroby i jej rozprzestrzeniania się. Poza poprawą czynników zarządzania, szczepienia są kluczowym elementem ograniczającym siewstwo i rozprzestrzenianie się w stadzie.

Ponieważ pomiędzy najbardziej rozpowszechnionymi w Europie i Ameryce Północnej szczepami wirusa swIAV istnieją znaczne różnice antygenowe i genetyczne, szczepionki dla świń stosowane w różnych regionach zawierają zupełnie inne szczepy. Wyjątkiem są szczepionki zawierające pandemiczny szczep H1pdmN1, który występuje na całym świecie i dlatego szczepionki nie różnią się zbytnio pod względem antygenowym. W Europie dostępne są dwie szczepionki zarejestrowane przez EMA: trójwalentna szczepionka zawierająca H1N1, H1N2 i H3N2 w połączeniu z adiuwantem karbomerowym. Druga szczepionka zawiera pandemiczny szczep H1N1 z zastosowaniem również adiuwantu karbomerowego. W niektórych krajach Europy dostępne są również szczepionki dwuwalentne z adiuwantem olejowym (H1N1, H3N2).

Szczepionki swoiste dla stada, które są szeroko stosowane w USA, mogą być stosowane w UE, jeśli nie ma dostępnej licencjonowanej szczepionki dla wyizolowanego podtypu wirusa. Rozporządzenie UE 2019/6, które weszło w życie 27.01.2019 r. i jest stosowane od 28.01.2022 r. w ramach reorganizacji przepisów dotyczących leków weterynaryjnych reguluje stosowanie szczepionek specyficznych dla stada. Zastrzeżono, że stosowanie szczepionki stadnej jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy w danym wskazaniu nie jest dopuszczona żadna szczepionka (sekcja 3, art. 106 ust. 5). Ze względu na stale pojawiające się reasortanty i coraz większe odległości antygenowe między wirusami (Henritzi i wsp. 2020), coraz częściej dąży się do regularnej aktualizacji antygenów w szczepionkach weterynaryjnych, podobnie jak w szczepionkach dla ludzi. Jednak przepisy europejskie nie przewidują takiej możliwości. W obecnej sytuacji aktualizacja szczepów pociąga za sobą długotrwały proces zatwierdzania. Poza tym ostatnio opublikowane badania wskazują na wciąż dobrą skuteczność istniejących szczepionek. Zwierzęta zaszczepione wspomnianą wcześniej szczepionką trójwalentną zostały zakażone szczepem H1N2, który był antygenowo odległy od szczepu szczepionkowego H1N2 i w istocie nie wykazywał już serologicznej reakcji krzyżowej. Choć w badaniu wykazano, że zwierzęta były w pełni chronione klinicznie, a siewstwo wirusa było znacznie zmniejszone (Deblanc i wsp. 2020). W innym badaniu dotyczącym zakażeń wykazano, że u zwierząt szczepionych szczepionką trójwalentną, obok zmniejszenia objawów klinicznych i siewstwa wirusa, stwierdzono również zmniejszenie prawdopodobieństwa wytworzenia nowych reasortantów (López-Valinas i wsp. 2021). W podsumowaniu autorzy stwierdzają: "Należy prowadzić bardziej rygorystyczne schematy szczepień na fermach, aby uniknąć zwiększonego krążenia SIV, zwiększając obecny odsetek populacji świń zaszczepionych przeciwko SIV w Europie (10-20%)".

Szczepionki stosowane w medycynie ludzkiej zazwyczaj nie są adiuwantowane, a więc mają węższe spektrum działania niż szczepionki z adiuwantami. Ochrona szczepionek opiera się głównie na homologii do antygenu HA (Grebe i wsp. 2008), stąd zasadne jest założenie, że połączenie obu zatwierdzonych szczepionek pokrywa większość szczepów obecnie krążących. Należy pamiętać, że szczepionki inaktywowane mogą zmniejszyć kliniczną ekspresję choroby i ograniczyć wydalanie wirusa. Nie są one, podobnie jak większość szczepionek, w stanie doprowadzić do uzyskania odporności jałowej. Wykazano nawet, że u zwierząt zaszczepionych szczepionką inaktywowaną niemal nie stwierdzono siewstwa wirusa po zakażeniu tym samym wirusem, który został użyty do produkcji szczepionki (100% homologii). Mimo to, te zaszczepione i zakażone zwierzęta były w stanie przenieść wirusa na współmieszkańców (Everett i wsp. 2021). To imponująco pokazuje, że tylko pełne pokrycie szczepieniami wszystkich grup wiekowych zapewnia optymalną ochronę szczepionkową i że nieszczepione zwierzęta (odchowalnia/tuczarnia) mogą być stałym źródłem reinfekcji (White i wsp. 2017). W ostatnich latach intensywnie badana jest rola przeciwciał pochodzących od matki (MDA) w zakażeniu grypą. Należy tu pamiętać, że choć MDA mogą zapewnić ochronę kliniczną ssącym prosiętom, nie mogą zapobiec ich zakażeniu (Deblanc i wsp. 2018). Wykazano również, że nawet jeśli ochrona matczyna zmniejsza objawy kliniczne, prosięta mogą wykazywać łagodne objawy kliniczne (Loeffen i wsp. 2003). Zmniejszenie presji infekcyjnej w stadzie loch, tak dalece jak to możliwe, poprzez regularne masowe szczepienia, jest zatem bardziej obiecujące niż próba zapobiegania zakażeniu ssących prosiąt poprzez stymulowanie wysokiego poziomu MDA poprzez protokoły szczepień ukierunkowane na reprodukcję (White i wsp. 2017).

Zarządzanie ma kluczowe znaczenie dla wspierania kontroli endemicznej grypy

Do zwalczania endemicznej grypy stosuje się te same zasady, co do skutecznego zwalczania PRRSV. Kluczowe znaczenie ma stabilny zakres szczepień w połączeniu z dobrym zarządzaniem loszkami (odpowiednio długa kwarantanna, szczepienia, staranna integracja ze stadem loch) i zarządzaniem prosiętami (wystarczająca podaż siary, szczepienia, faza wolna od obecności młodych zwierząt) (Torremorell i wsp. 2009; White i wsp. 2017). Jeśli szczepienia są połączone ze ścisłymi wewnętrznymi praktykami bioasekuracji, to dodatkowo pomogłoby to zmniejszyć ekspozycję na swIAV i inne patogeny na prosięta i dalsze etapy produkcji. Pośrednia transmisja grypy może wystąpić, gdy świnie mają kontakt ze skażoną odzieżą, narzędziami lub ludźmi, z których wszystkie mogą działać jako wektory, posiadając wirusa i inne patogeny na swoich powierzchniach. Wirus grypy może być znaleziony na rękach i kombinezonach pracowników po obchodzeniu się z zakażonymi świniami, szczególnie gdy świnie są zbierane do szczepienia i odsadzania. Można ją również znaleźć na powierzchniach wózków, narzędzi i instrumentów używanych do przenoszenia i obsługi świń. Zaleca się częste mycie rąk lub zmianę jednorazowych rękawic, a nawet zmianę kombinezonów po szczepieniu i załadunku świń przy odsadzaniu (Torremorell i Culhane, 2022).

Również zalecenia z planu McRebel^TM pomagają zmniejszyć wtórne zakażenia bakteryjne w zarządzaniu prosiętami i zapobiegać krążeniu wirusów (ryc. 1).

Ryc. 1. McRebel Plan (Management Changes to Reduce Exposure to Bacteria to Eliminate Losses from PRRSV) (McCaw 1995)

Tylko wspólne zastosowanie tych środków może doprowadzić do trwałego sukcesu. Wirusy grypy są wprowadzane do gospodarstw nie tylko poprzez skupowane zwierzęta lub przenoszenie drogą powietrzną; źródłem zakażenia wirusami grypy mogą być również ludzie (Grøntvedt et al. 2013). Dlatego zaleca się, aby personel chlewni oraz wszystkie osoby pracujące przy produkcji trzody chlewnej (lekarze weterynarii, konsultanci, dostawcy pasz itp.) posiadały aktualne zabezpieczenie w postaci szczepionki przeciwko grypie.