0
Obecnie dwie trzecie kosztów potrzebnych do wyprodukowania tuszy wieprzowej to koszty żywienia świń (Pipestone, 2014). Parametrami, którymi możemy manipulować w celu zwiększenia produktywności są trawienie i wchłanianie związków odżywczych. Dodatkowym atutem lepszej strawności jest poprawa funkcjonowania przewodu pokarmowego co w efekcie pozwoli uzyskać lepszej jakości tuszę wieprzową, mniejsze zanieczyszczenie środowiska, zmniejszenie częstotliwości występowania objawów klinicznych związanych z obniżonym wchłanianiem pożywienia w jelitach oraz zmniejszenie ilości bakterii gnilnych oraz toksyn przez nich produkowanych w przewodzie pokarmowym.
Istnieje wiele programów żywieniowych prowadzących do poprawy funkcji trawiennych i/lub wchłania składników odżywczych. Kilka z nich, najczęściej używanych w przemyśle, omówimy bardziej szczegółowo.
Strategia szeroko rozpowszechniona i stosowana w najmłodszych grupach wiekowych oparta jest na wykorzystaniu składników smakowitych o podwyższonej wartości biologicznej, np.: dostarczanie białka w postaci hydrolizatów błon, plazmy krwi wieprzowej, serwatki. Komponenty te wykazują skuteczność w zwiększaniu produkcyjności, oraz polepszeniu wartości dietetycznych pokarmu poprzez inne funkcje, między innymi poprzez swoje działanie antybakteryjne i immunostymulujące. Niestety ze względu na wysokie koszty, produkty te w praktyce wykorzystywane są jedynie we wczesnych fazach tuczu. Inną opcją jest zastosowanie przetworzonych produktów sojowych jak na przykład hydrolizowane koncentraty białkowe, które mają niski poziom czynników antyodżywczych (wykres 1). Poprawiają one procesy trawienne dzięki dużej zawartości białka oraz wysokiej strawności
Wykres 1: strawność aminokwasów w koncentratach sojowych (wartości standaryzowane). NRC 2012
Obniżenie poziomu białka w paszy po odsadzeniu (180g/kg) może być dobrym sposobem na usprawnienie procesów trawiennych i uniknięcie obecności niestrawionego białka w jelitach. Obecność takiego białka byłaby pożywką dla bakterii fermentujących, które produkują potencjalnie groźne toksyny co w konsekwencji może prowadzić do wystąpienia biegunek poodsadzeniowych. Należy stosować suplementy
zawierające niezbędne aminokwasy
,
które będą dopełnieniem profilu białka wzorcowego, aby bez negatywnego skutku na poziom produkcyjności, doprowadzić do obniżenia podaży białka w paszy. Ponad to w celu ułatwienia procesów trawiennych u osesków można również podawać zakwaszacze (rysunek 2), lub stosować dietę o małej pojemności buforowej co w obu tych przypadkach doprowadzi do odpowiedniego zakwaszenia zawartość żołądka i poprawi funkcje trawienne w tym odcinku przewodu pokarmowego (Pérez, 2013)..
Rysunek 2: zakwaszanie przewodu pokarmowego, szczególnie w okresie po odstawieniu, jest bardzo istotne ze względu na ich niewielkie fizjologiczne zdolności zakwaszania pokarmu na tym etapie rozwoju. Poprzez dodanie zakwaszacza do paszy można uniknąć zmniejszonej strawności białka, a co za tym idzie spadku odporności i innych parametrów produkcyjnych.
Innym sposobem na poprawę wykorzystania paszy jest dodatek enzymów egzogennych (tabela 1). W chwili obecnej na rynku dostępnych jest kilka enzymów t.j. fitazy, ksylanazy, B-glucanazy i proteinazy. Są one powszechnie stosowane w branży drobiarskiej. Aktualnie pojawia się tendencja do stosowania ich również w przemyśle trzody chlewnej jako stymulatory trawienia u świń. Ich mechanizm działania opiera się na zrywaniu specyficznych wiązań, które nie są właściwie zhydrolizowane przez enzymy endogenne oraz niszczeniu czynników antyżywieniowych. Powyższe działanie prowadzi do obniżenia kosztów stosowanych dawek pokarmowych, ponieważ umożliwia wykorzystywanie tańszych składników lub zwiększenie zawartości składników które fizjologicznie nie byłyby w pełni wykorzystane przez zwierzęta.
Tabela 1. Rodzaje enzymów, substratów i surowców, w których działają (Ravindran 2010)
| Enzymy | Substraty | Surowce |
|---|---|---|
| β-glukanazy | β-glukany | jęczmień, owies, żyto |
| ksylanazy | arabinoksylany | pszenica, żyto, jęczmień, włókno roślinne |
| a-galaktozydazy | oligosacharydy | soja i rośliny strączkowe |
| fitazy | kwas fitynowy | wszystkie białka roślinne |
| proteazy | białka | wszystkie warzywa bogate w białko |
| amylazy | skrobia | ziarna zbóż i rośliny strączkowe |
| lipazy | tłuszcze | tłuszcze spożywcze i suplementy tłuszczowe |
| mannozy, celulozy, hemicelulozy, pektynazy | włókno (ściana komórkowa)) |
surowe warzywa |
Innym sposobem na zwiększenie biodostępności związków odżywczych jest dodatek odpowiednich mikroorganizmów. Ich obecność może być związana z samą paszą (kiszonki, rysunek 3), dodatkami podawanymi bezpośrednio do przewodu pokarmowego (probiotyki), lub dodatkami stymulującymi wzrost mikroorganizmów (prebiotyki). Z jednej strony powszechnie wiadomo, iż hydroliza składników odżywczych za pomocą enzymów bakteryjnych (fitazy, lipazy, amylazy lub proteazy) może zwiększyć ich wchłanianie (Gomes i Malcata, 1999). Z drugiej strony dowiedziono, iż mikroflora przewodu pokarmowego może syntetyzować składniki od podstaw na przykład lizynę - aminokwas egzogenny (Torrallardona et al., 2003), lub witaminy (Arunachalam, 1999); dzięki bakteryjnej fermentacji węglowodanów. Warto również dodać, że niektóre mikroorganizmy mogą działać na funkcjonowanie przewodu pokarmowego w sposób pośredni np.: pobudzanie wydzielania hormonów peptydowych, rozrost nabłonka wyściełającego jelita, zwiększanie procesów fermentacji lub zakwaszanie środowiska wewnętrznego.
Zdjęcie 3: Interesującym sposobem na pobudzenie procesów fermentacyjnych byłoby użycie dodatków żywieniowych wstępnie sfermentowanych oraz probiotyków. Stymulują one namnażanie się korzystnej mikroflory jelitowej (zwiększenie stosunku liczby bakterii z gatunku lactobacillus do bakterii z gatunku enterobacterium), pobudzają trawienie oraz w konsekwencji zwiększają wydajność produkcyjną zwierzęcia.
Strategie żywieniowe opisane w tym artykule są kluczowe w żywieniu prosiąt w okresie po odsadzeniu. Młode zwierzęta z niedojrzałym przewodem pokarmowym, mają mniejsze zdolności w wytwarzaniu kwasu solnego w żołądku oraz innych enzymów. Jednakże mogą być one również wykorzystane w żywieniu tuczników z lepiej rozwiniętym przewodem pokarmowym, szczególnie jeśli stosowane są pasze wysokoenergetyczne (Bedford, 2015). Istotnym działaniem byłoby porównanie kosztów, które należy ponieść oraz zysków, które można otrzymać dzięki wdrożeniu wymienionych strategii dietetycznych i umożliwieniu świniom efektywnego trawienie paszy i dostępu do składników odżywczych w niej zawartych, których nie otrzymałyby w sposób naturalny.
