Sytuacja trzody chlewnej w Polsce na przestrzeni ostatnich lat

Na przestrzeni ostatniego roku wiele się zmieniło na rynku trzody chlewnej w Polsce. Najważniejsza zmiana to ciągły trend wzrostowy. Owszem, zdarzały się okresy pewnych spadków, jednakże dla ogólnej tendencji nie miały one wpływu. Niestety nie sama cena tuczników decydowała o opłacalności produkcji, a koszty, jakie ponosili rolnicy utrzymujący świnie. Nie oszukujmy się, koszty paszy, które w roku 2022 roku osiągnęły horrendalne poziomy i zjadały lwią część przychodu ze sprzedaży tuczników. Nie jest tajemnicą, że przyczyną tak nagłego wzrostu cen zbóż wynikają z działań wojennych, które są prowadzone przez Rosję w Ukrainie. Obecnie rynek światowy przestawił się na inne sposoby dostaw zbóż niż tylko i wyłącznie drogą morską z Ukrainy, co uspokoiło handel. Do tego, wiele krajów upatrzyło w problemach Ukrainy, a także pośrednio Rosji (embargo) swoją szansę na zaistnienie na rynku światowym zbóż i zwiększyło swoją produkcję. Pewne unormowanie w handlu zboża ukraińskiego, plus większe zasiewy u innych graczy, które do tego biły rekordy wydajności, spowodowały znaczą podaż surowca na rynku – a to wpłynęło na obniżki cen zbóż na Świecie, również paszowego…

Ostatnie 2,5 roku były dla producentów trzody niezwykle ciężkie – przychody często nie pokrywały kosztów związanych z paszą, jak i kosztów pracy, czy też energii. Efektem tego było rezygnacja z produkcji nie tylko w Polsce. Wróćmy jednak do przyczyn niskich stawek na świnie w latach 2021-2022 w Europie. Podstawowym powodem było pojawienie się ASF w Niemczech, które z dnia na dzień straciły kontrakty na eksport wieprzowiny do krajów trzecich, w tym do Chin. Spowodowało to nagły wysyp mięsa wieprzowego na rynku europejskim. Nagle, wielu producentów trzody w Niemczech musiało sprzedawać towar poniżej kosztów produkcji, podobnie było chociażby w Polsce. Dodatkowym problemem okazały się drożejące zboża paszowe, które na Świecie było mocno poszukiwane – w Europie nastąpił kryzys dla trzody…ot, taki jak zwykle był widziany wiele razy wcześniej – tak podeszli rolnicy…ale trwał on dłużej niż zwykle i to z powodów nienormalnych dla działań rynkowych…odbicia cen wieprzowiny spodziewano się na koniec lutego, początek marca 2022 – i tak też się stało…ale nie spodziewano się agresji Rosji na Ukrainę, co zaburzyło przepływ zbóż z obu krajów, a to wpłynęło na wybicie do góry cen zbóż, w tym paszowych, przez co, pomimo wzrostów cen skupu tucznika, problem nieopłacalności pozostał. To dobiło wiele rolników i od tamtej pory w wielu krajach Europy, w tym także w Polsce zaczęła mocno spadać liczba świń. Takie działanie nie mogło nie wpłynąć na rynek, gdyż obecnie, zboże, które zwykle lądowało w paszy, zaczęło trafiać na rynek, który nie był w stanie tego wchłonąć. Do tego były dobre zbiory zbóż w sezonie 2022 w Polsce, a na koniec zboże ukraińskie zaczęło co raz swobodniej być transportowane z kraju ogarniętego wojną do kontrahentów na Świecie. Sytuacja ta powoduje spadki cen zbóż, a co za tym idzie, spadki kosztów paszy…a dodajmy do tego dość mocno przetrzebione stado – efekt? – świń na rynku zaczęło brakować, co winduje je na niespotykane dotychczas poziomy cenowe. Nie ma co ukrywać, rynek polski, cenniki w skupach są dość mocno powiązane z tym, jakie ceny za tucznika są osiągane w Niemczech, a dokładniej sesji VEZG oraz ISW. Giełda VEZG decyduje obecnie o cenie minimalnej, jaką można osiągnąć w Polsce, natomiast licytacje ISW pokazują zwykle górną granicę… chociaż przy obecnym popycie, który zdecydowanie przerasta podaż, powoduje, że stawki w Polsce bywają wyższe nawet od tych, które są osiągane na licytacjach za Odrą. Ale czy tylko rynek niemiecki, europejski wpływa na nasz krajowy? – nie. Pomimo tego, że Chiny bardzo mocno zainwestowały w produkcję trzody i walkę z ASF, to nadal mają dość spore problemy z osiągnięciem nadrzędnego celu, jakim jest uzyskanie uniezależnienia się od dostaw z zewnątrz. Największym eksporterem do Państwa Środka w Europie jest obecnie Hiszpania i jakiekolwiek tąpnięcia cenowe w dalekiej Azji, mogą powodować nagły wylew mięsa w Europie, co obniży cenę także i u nas, tym bardziej że UE, jako całość jest największym eksporterem wieprzowiny na Świecie, a więc utrata jakiegokolwiek importera, jest zagrożeniem dla rynku wewnętrznego. Na szczęście to nam na razie nie grozi, choć lepiej by było, gdyby Polsce udało się uwolnić od ASF, co niewątpliwie pozwoliłoby na ponowne wpłynięcie na rynki utracone w związku z pojawieniem się tego wirusa u ASF w 2014 roku.

Jakie są szanse na odbudowę pogłowia świń w Polsce? – po pierwsze musimy zawalczyć o stado podstawowe, które w ostatnich latach skurczyło się nam najbardziej. Od 2020 roku liczba loch w kraju spadła o ponad 200 tys sztuk. Na koniec 2022 roku mieliśmy ich mniej niż 600 tys, a lochy to podstawa do tego, aby móc produkować własne tuczniki, niezależnie od dostaw z zewnątrz. W samym POLSUSIE liczba loch pod oceną to obecnie niecałe 5300 sztuk (patrz wykres).

Jeśli chcemy, aby produkcja świń w Polsce nie zniknęła, musimy w pierwszej kolejności zadbać o stado podstawowe, które jest stosunkowo mało popularną gałęzią produkcji trzody, gdyż wymaga największych nakładów sił i środków w porównaniu do prowadzonego samego tuczu, i póki nie znajdziemy sposobu na odbudowę tego stada, oraz na zwalczenie ASF, nie możemy myśleć o naprawie sektora trzodowego w kraju.

Bartosz Czarniak