Przypadek kliniczny: Wysoka liczba powtórek rui u loch bez wykrytej ciąży w badaniu USG

Wstęp

Była to ferma o dodatnim statusie w kierunku PRRS i wolna od choroby Aujeszkyego, zlokalizowana w regionie Hiszpanii o dużym zagęszczeniu produkcji trzody chlewnej. Lochy są szczepione przeciw parwowirozie/różycy (w każdym cyklu) i przeciw chorobie Aujeszkyego i PRRS (szczepionka żywa, szczepienie dywanowe) co 4 miesiące.

Na fermie zawsze notowano złe wyniki w zakresie rozrodu, z dużym odsetkiem powtórek rui i tzw. pustych loch (w badaniu USG). W październiku 2009 podjęto próby poprawy sytuacji przez wprowadzenie grup technologicznych 2/3 tygodniowych, odsadzanie w 28 dniu życia oraz zakup nasienia. Wydajność rozrodu znacznie wzrosła a większość grup uzyskiwała skuteczność wyproszeń na poziomie 90%.

W lutym 2010 roku skuteczność wyproszeń zaczęła się obniżać w kolejnych grupach aż do 82%. U około 5% loch wynik badania USG był ujemny. W tym samym okresie wzrosła liczba loch z opóźnionym pojawieniem się rui po odsadzeniu prosiąt.

W sierpniu 2010 na fermie przeprowadzono wizytację i przeanalizowano przypadki powtórek rui z ostatnich 8 miesięcy.

Rycina 1. Analiza powtórek rui od lutego do sierpnia 2010.

Analiza powtórek rui w poprzedzających miesiącach

1. Odsetek powtórek rui jest zbyt wysoki: 11,5%.
2. Wskaźnik wyproszeń jest niski ale nie różni się między lochami w różnym wieku. Wyniki są gorsze u loch w drugiej ciąży (co można przypisać zespołowi drugiego miotu), a szczególnie u loch w trzeciej ciąży, co ciężko wyjaśnić.
3. Obserwuje się niezwykły wzrost powtórek rui w dniach 31-39. W większości ma to miejsce u loch, u których wcześniej ciąża nie była wykryta w badaniu USG.

Główne wnioski z analizy powtórek rui

Wysoki odsetek powtórek (między 31 i 39 dniem) jest trudny do wyjaśnienia. Istnieją dwie możliwości:

Opcja 1: U loch doszło do przerwania ciąży w 25-35 dniu. Jest to jednak trudne do zaakceptowania gdyż w takiej sytuacji badanie USG powinno wykryć ciążę w 25 dniu. Poza tym większość loch, u których wykryto ciążę w 25 dniu, utrzymuje ją.

Opcja 2: Niektóre z inseminowanych loch nie były w rui (powtórka rui między 7 i 18 dniem po inseminacji) i u większości z nich ruja była wykrywana nieprawidłowo. Wyjaśniłoby to również 0,5% wczesnych powtórek (przed 18 dniem). Wynikiem byłyby powtórki rui między 28 i 39 dniem po inseminacji, po negatywnym wyniku badania USG. Właśnie to widać w analizie powtórek rui (Ryc. 1).

Analiza dni po odsadzeniu, w których inseminowano lochy (Ryc. 2) pokazuje, że niemal żadna locha nie weszła w ruję po około 25 dniach, kiedy należałoby się tego spodziewać u loch u których nie wykryto rui po odsadzeniu.

Rycina 2. Histogram przedstawiający liczbę dni do pierwszej inseminacji po odsadzeniu (od 1 lutego 2010 do 1 sierpnia 2011)

Stwierdzono opóźnienie w pojawieniu się rui; 12-18 dni po odsadzeniu u około 12% loch. Nie stwierdzono licznych przypadków rui między 7 i 11 dniem po odsadzeniu, co mogłoby wskazywać na opóźnienie ze względu, na przykład, na złą kondycję loch po odsadzeniu.

Obserwacje te doprowadziły do przypuszczenia, że być może u wysokiego odsetka loch dochodzi do rui w ostatnim tygodniu laktacji (odsadzanie w 28 dniu). W takiej sytuacji część loch byłaby inseminowana w niewłaściwym terminie.

Hipoteza ta była poparta następującymi faktami:

1. Większość loch, u których badanie USG nie wykryło ciąży była inseminowana 4 dni po odsadzeniu.

2. U loch inseminowanych w innych dniach obserwowano mniej powtórek rui i znacznie mniej ujemnych wyników badania USG.

3. U wysokiego odsetka loch dochodzi do opóźnionej rui. Te lochy są inseminowane między grupami technologicznymi, razem z loszkami po podaniu altrenogestu. Inseminacje te dawały najlepsze wyniki.

Działo się to w większości grup i było najwyraźniej zaznaczone we wrześniu.

Nie wyglądało na to, że nasienie odgrywało to istotną role ponieważ było dostarczane ze stacji knurów codziennie (poza czwartkami i weekendami). Te fakty popierały hipotezę, że niektóre lochy są inseminowane przy braku objawów rui, na skutek błędów w jej wykrywaniu i prawdopodobnie ze względu na pośpiech aby inseminować jak najwcześniej po odsadzeniu.

Jedną z możliwości weryfikacji tej hipotezy byłaby identyfikacja loch wykazujących ruję w czasie laktacji, poprzez badanie USG po odsadzeniu (byłyby widoczne jajniki w fazie lutealnej) lub poprzez badanie jajników loch brakowanych po odsadzeniu. Przeprowadzono badanie poziomu progesteronu we krwi loch świeżo po odsadzeniu. W dniu 25 listopada, bez powiadamiania hodowcy, pobrano próbki od 58 loch. Czternaście próbek (około 24% loch z grupy) wykazało wysoki poziom progesteronu, co wskazywało, że były one w fazie lutealnej a do owulacji doszło w czasie laktacji.

Tabela 1. Poziom progesteronu u 58 odsadzonych loch.

Cztery z 14 loch inseminowano w poniedziałek 29 i wtorek 30 listopada. Oczywiście wynik badania USG był negatywny. Nie było łatwo przekonać hodowcę, że problemem było wykrywanie rui. W okresie od listopada do lutego wyniki były szczególnie złe ze względu na niską temperaturę i krótki dzień. Ciekawe, że w okresie kiedy lochy rozród powinien dawać najlepsze wyniki sytuacja na fermie była odwrotna. Powodem tego był fakt, że lochy „zbyt dobrze wchodziły w ruję. U prawie 25% z nich do rui dochodziło jeszcze w czasie laktacji. Wykrywanie rui było prowadzone nieprawidłowo a pośpiech sprawiał, że niektóre inseminowano w złym momencie.

Od marca sytuacja zaczęła się poprawiać, prawdopodobnie ze względu na poprawę w wykrywaniu rui. W kwietniu poprawa była już bardzo znaczna.

Dlaczego lochy wchodzą w ruję w czasie laktacji?

Niektóre z karmiących loch wykazują poziomy LH podobne do obserwowanych u loch odsadzonych.

Jeśli występują czynniki wpływające na jakość stymulacji w czasie laktacji, takie jak mało liczebne mioty, małe lub słabo żywotne prosięta, biegunka, zmiany w miotach matek zastępczych, itd., problem może się zaostrzyć. Musimy pamiętać, że w naszym przypadku lochy w trzeciej ciąży osiągały najgorsze wyniki (te same lochy wykorzystywano najczęściej jako matki zastępcze).

Mikotoksyny, szczególnie ergotoksyny produkowane przez Claviceps purpurea mogą powodować supresję wydzielania prolaktyny, co sprzyja pojawieniu się rui w czasie laktacji. Interesujące byłoby zbadania zawartości mikotoksyn w pasze, czego jednak w opisywanym przypadku nie wykonano.

Intensywne karmienie w czasie całej laktacji (szczególnie w czasie zimnej pory roku) i krótki dzień (stymulacja poziomu melatoniny) są ważnymi czynnikami stymulacji rui. Jest to powodem pogorszenia się wskaźników rozrodu w zimnych miesiącach.

Rycina 3. Analiza powtórek rui w czasie występowania problemów w stadzie. Między 1 wrześniem 2010 roku i 1 marcem 2011 powtórka rui wystąpiła u 79 loch (średnio powtórka rui miała miejsce po 33,6 dniach)

Patrząc retrospektywnie na rozkład powtórek rui w najgorszym okresie (od września do marca) zrozumieliśmy na czym polegał problem:

1. Wysoki odsetek loch wchodził w ruję w 21-28 dniu laktacji.

2. Niektóre z tych loch były inseminowane w niewłaściwym momencie, szczególnie w poniedziałki, w tygodniach kiedy prowadzono inseminację.

3. Wchodzenie w ruję tych loch miałoby miejsce około 14 dnia po odsadzeniu, lecz jeśli były inseminowane, do powtórki rui dochodziło około 10 dniach po inseminacji.

4. Nieliczne z tych powtórek rui wykrywano ponieważ sposób w jaki to robiono był nieprawidłowy. Z tego powodu pojawiały się lochy ujemne w teście USG, u których dochodziło do powtórek w 25-26 dniu po inseminacji, lecz przed 42 dniem. Również niektóre powtórki rui około 23 dnia mogły dotyczyć loch wchodzących w ruję około 21 dnia laktacji, ponieważ prosięta odsadzano w 42 dniu życia (na przykład lochy wykorzystywane jako matki zastępcze).

Podsumowanie

Głównym powodem występowania powtórek rui w wielu fermach jest jakość jej wykrywania. Kiedy do tego dochodzi obserwujemy wzrost liczby powtórek nieregularnych, co nie oznacza przerwania ciąży. W takich przypadkach interpretacja wyników musi być niezwykle skrupulatna. Analiza dzień po dniu tygodnia może być bardzo pomocna w postawieniu rozpoznania problemu.

Problem wchodzenie w ruję loch karmiących stale rośnie i prawdopodobnie wynika z intensywnego karmienia oraz z wykorzystywania plennych ras co z kolei wymaga zastosowania wielu zmian w zarządzaniu dla uzyskania matek zastępczych co może prowadzić do przedwczesnej rui. Nie oznacza to konieczności przerwania laktacji. Analiza okresów od odsadzenia do inseminacji może pomóc nam w rozpoznaniu tego problemu.