0
Wstęp
Bezpieczeństwo żywienia świń jest jednym z głównych problemów na fermach i należy poświęcać dużo uwagi zagrożeniu kontaminacji surowców i paszy przez grzyby co może prowadzić do produkcji mikotoksyn. Mikotoksyny są wtórnymi metabolitami grzybów. Są produkowane w surowcach do produkcji pasz, w czasie i po zakończeniu zbiorów. Głównymi mikotoksynami stanowiącymi zagrożenie dla zdrowia świń są trichoteceny, szczególnie deoksyniwalenol (DON), aflatoksyny, ochratoksyny, fumonizyny i zearalenon. Poniższy opis przypadku klinicznego podkreśla znaczenie dla zdrowia świń regularnego badania surowców na obecność mikotoksyn.
W lutym 2016 roku wezwano nas na fermę posiadającą 350 loch i produkująca w cyklu zamkniętym. U zwierząt zaobserwowano obrzęk powiek i skóry czoła, brak koordynacji ruchów, duszność i nagłe padnięcia. Problem pojawił się w kilka dni po zmianie paszy. Badanie laboratoryjne żywych prosiąt potwierdziło rolę E coli O139K82 w wywoływaniu objawów.
Opis fermy
Ferma jest zlokalizowana w regionie o dużym zagęszczeniu świń, w Bretanii (Francja). Prosięta są odsadzane w 28 dniu życia i szczepione przeciw Mycoplasma hyopneumoniae (Mhyo) i cirkowirusowi świń typ 2 (PCV2).
Waga odsadzanych prosiąt wynosi 7,5 – 8 kg. Prosięta są karmione paszą komercyjną do osiągnięcia wagi 12-14 kg. Po 3 dniowym okresie przejściowym warchlaki są karmione paszą produkowana na fermie do osiągnięcia wagi 25 kg.
Tabela 1: Skład paszy produkowanej na fermie w lutym 2016 roku.
| Pszenica | 40% |
| Jęczmień | 30% |
| Suszona mączka (soja, rzepak), olej + witaminy i minerały (premiks) | 30% |
Objawy kliniczne pojawiły się kilka dni po zmianie paszy (około 40 dnia życia).
Status zdrowotny fermy jest opisany poniżej:
Tabela 2: Status zdrowotny fermy w lutym 2016 roku
| Mhyo SIV |
Brak objawów klinicznych u warchlaków |
| PRRSV | Dodatnia stabilna |
| PCV2 | Szczepienie warchlaków |
Raport kliniczny
Ryc. 1: Analiza laboratoryjna i kalendarz szczepień.
Część 1 (luty – czerwiec 2016)
Diagnostyka laboratoryjna
W czasie wizyty na fermie wszystkie prosięta były w dobrej kondycji. Obserwowano obrzęk powiek i czoła, brak koordynacji ruchów, duszność i nagłe padnięcia.
Badanie sekcyjne
Badaniu sekcyjnemu w Labofarm® (Finalab Veterinary Laboratories Group, Loudéac, Brittany, France) poddano dwie sztuki nieleczonych prosiąt wykazujących objawy kliniczne. Stwierdzono obrzęk tkanki podskórnej skóry głowy (fot. 1) i powiek, krezki okrężnicy (fot. 2). Ponadto stwierdzono obrzęk węzłów chłonnych krezki oraz obecność płyny w jamie otrzewnowej. Obserwowane zmiany wskazywały na wystąpienie choroby obrzękowej.
Fot 1. Obrzęk tkanki podskórnej skóry głowy
Fot. 2. Obrzęk krezki okrężnicy
Badanie bakteriologiczne
Wykonano badanie bakteriologiczne treści jelita cienkiego, węzłów chłonnych krezki, mózgu, opon mózgowych, i krwi. Ze wszystkich próbek wyizolowano hemolityczne bakterie E coli 0139K82.
Czynniki zjadliwości
Izolat bakterii poddano genotypowaniu w multiplex PCR:
Tabela 3: Czynniki zjadliwości izolatu E coli
| Czynnik zjadliwości | 0139K82 |
| STa | Ujemny |
| STb | Ujemny |
| LTa | Ujemny |
| Stx2e | Dodatni |
| F18 (F107) | Dodatni |
| F4 (K88) | Ujemny |
| Aida | Ujemny |
Objawy kliniczne i wyniki badań laboratoryjnych sugerowały, że choroba obrzękowa mogła być przyczyną wysokiej śmiertelności w tej fermie.
Badanie czynników ryzyka
Przed podjęciem dalszych kroków analizie poddano czynniki ryzyka wystąpienia choroby obrzękowej u warchlaków.
Zwierzęta: w kojcu znajdują się prosięta z trzech miotów. Nie stwierdzono zależności z wiekiem lochy.
Zarządzanie: zarządzanie fermą było prawidłowe. Hodowca przestrzegał zasady cpp-cpp oraz stosował dezynfekcję. W budynkach panowała stabilna temperatura a wentylacja działała prawidłowo.
Jakość wody: jakość mikrobiologiczna wody była dobra. Wodociąg był opróżniany co rano i regularnie chlorowany.
Żywienie: Hodowca rozpoczął produkcję własnej paszy kilka tygodni przed wystąpieniem objawów.
- Podawanie paszy: prosięta żywiono ad libitum. Po stwierdzeniu objawów choroby prosięta przegłodzono przez 24 godziny.
- Skład paszy: Nie stwierdzono błędów w składzie paszy ani szkodliwych różnic w zawartości białka i energii między fazą żywienia 1 i 2.
- Rozdrobnienie paszy: wolniejszy przepływ treści w jelicie ułatwia E coli przyleganie do śluzówki i namnażanie (Pluske et al. 202) i produkcję toksyn. W związku z tym obecność zbyt dużych cząstek paszy może predysponować do wystąpienia choroby obrzękowej. Z drugiej strony zbyt duże rozdrobnienie może być przyczyną owrzodzeń żołądka. Ocena rozdrobnienia paszy powinna być prowadzona regularnie. Wyniki z naszej fermy przedstawione są poniżej:
Tabela 4: Wielkość cząstek paszy dla warchlaków w lutym
| Wielkość cząstek | Wartości krytyczne | Wartości dla paszy na fermie | |
| Referencja 1 | Referencja 2 | ||
| >3,15 mm | 0% | 0,50% | 0% |
| >2 mm | 25-35 % | 2,00% | 1,80% |
| >1 mm | 25,00 % | 35,80 % | |
| >0,5 mm | 20-40 % | 39 % | 32,00 % |
| >0,3 mm | 10-20 % | ||
| >0,25 mm | 27,00 % | 20 % | |
| <0,25 mm | 10-20 % | 6,50 % | 10 % |
W lutym stopień rozdrobnienia paszy był prawidłowy.
- Mikotoksyny: Istnieje kilka metod badania obecności mikotoksyn. We Francji firmy paszowe badają jedynie obecność deoksyniwalenolu (DON) metodą ELISA. Na opisywanej fermie poziom zawartości DON mieścił się w normie. W związku z tym surowce jak i pasza nie stanowiły ryzyka zatrucia.
Zwalczanie
Szczepienie: Zaleciliśmy hodowcy szczepienia. We Francji dostępna jest jedynie komercyjna szczepionka iniekcyjna przeciw E coli wywołującej chorobę obrzękową. W skład szczepionki wchodzi genetycznie modyfikowana toksyna Stx2e. Podano ją w 12 dniu życia końcu maja. Według producenta prosięta będą zabezpieczone w 40-45 dniu życia, kiedy dochodzi do wybuchu choroby.
Antybiotyki: W grupach przed wprowadzeniem szczepionki i grupach gdzie wystąpiła choroba obrzękowa podawano kombinację trimetoprim (5 mg/kg mc) – sulfamidy (25 mg/kg mc), zgodnie z wynikiem badania wrażliwości szczepu E coli.
Część 2 (czerwiec 2016 – styczeń 2017)
W czerwcu pojawiło się kilka przypadków biegunki po odsadzeniu. Wyizolowano E coli K88 Stb. Mimo prowadzenia szczepienia pojawiały się również przypadki choroby obrzękowej (E coli O139K82) (badanie laboratoryjne w lipcu i sierpniu) a śmiertelność była wyższa niż w poprzednich latach i miesiącach.
Zmiany w strategii zwalczania
Rozdrobnienie paszy: Rozdrobnienie paszy skontrolowano ponownie w sierpniu 2016:
Tabela 5: Badanie paszy dla warchlaków w sierpniu
|
Wartości krytyczne | Wartości dla paszy na fermie | ||
| Referencja 1 | Referencja 2 | |||
| >3,15 mm | 0% | 0,50% | 0,20 % | |
| >2 mm | 25-35 % | 2,00% | 9,30 % | |
| >1 mm | 25,00 % | 48,80 % | ||
| >0,5 mm | 20-40 % | 39 % | 24,60 % | |
| >0,3 mm | 10-20 % | |||
| >0,25 mm | 27,00 % | 12,10 % | ||
| <0,25 mm | 10-20 % | 6,50 % | 5 % | |
Wielkość cząstek była większa od zalecanej. Poprawiono ten parametr i rozdrobnienie powróciło do wartości z lutego.
Skład paszy: W październiku zmieniono skład paszy podwyższając zawartość włókna i zmniejszając wartość odżywczą. Zawartość białka i energii zredukowano podnosząc zawartość jęczmienia.
Tabela 6: Skład paszy dla warchlaków w październiku 2016
| Do października | Od października | |
| Pszenica | 40% | 20% |
| Jęczmień | 30% | 50% |
| Komercyjny suplement | 30% | 30% |
Szczepienie: W grudniu podjęto próbę doustnego zastosowania szczepionki zawierającej szczep F4-dodatni, F18-dodatni i Stx2e-ujemny. Dwie kolejne grupy zaszczepiono w 21 dniu życia. Mimo to przypadki biegunki poodsadzeniowej i choroby obrzękowej stale się pojawiały.
Śmiertelność w drugiej połowie roku była wyższa mimo podjętych prób poprawy sytuacji.
Część 3 (styczeń 2017)
Ze względu na niepowodzenie szczepienia i nawracające problemy z biegunką i chorobą obrzękową ponownie rozpatrzyliśmy wszystkie czynniki ryzyka (jakość wody, skład paszy,warunki utrzymania), i zleciliśmy badanie chromatograficzne na obecność mikotoksyn w laboratorium Labocea (Ploufragan, Brittany, France).
Badanie mikotoksyn
W celu oznaczeń ilościowych Labocea stosuje technikę chromatografii HPLC i spektroskopię mas. Jest to metoda niedostatecznie wykorzystywana we Francji. Pozwala ona na wykrycie różnych rodzajów mikotoksyn. Badanie wykrywa wszystkie mikotoksyny każdego typu obecne w próbce. Wyniki badania na obecność trichotecenów w jęczmieniu i pszenicy zgromadzonych na fermie przedstawia poniższa tabela:
Tabela 7: Zawartość trichotecenów (mg/kg paszy, wilgotność 12%) w pszenicy i jęczmieniu w styczniu 2017
| Surowiec | Jęczmień | Pszenica | |
| Trichoteceny typ A | |||
| Diastoksyscirpenol (DAS) | 0 | 0 | |
| 15monoacetoksyscirpenol | 0 | 0 | |
| Toksyna T2+toksyna HT-2 | 0,055 | 0 | |
| T-2 tetraol | 0,03 | 0 | |
| T-2 triol | 0 | 0 | |
| Werrukarol | 0 | 0 | |
| Trichoteceny typ B | |||
| Deoksyniwalenol | 0,02 | 0,195 | |
| Deoksyniwalenol-3-glucozyd (D3G) | 0,01 | 0,015 | |
| De-epoksyDeoksyniwalenol (DOM-1) | 0 | 0 | |
| 15-O-Acetyl Deoksyniwalenol | 0 | 0 | |
| 3 Acetyldeoksyniwalenol | 0 | 0 | |
| Fusarenon X | 0 | 0 | |
| Nilawenol | 0,015 | 0,02 | |
| DON ekwiwalent | 0,9 (ostre zatrucie) 0,2 (przewlekłe zatrucie) |
0,955 | 0,31 |
Nie stwierdzono innych mikotoksyn lub ich poziom był nieznaczny.
Toksyczność kombinacji mikotoksyn jest nie do przewidzenia na podstawie oceny indywidualnej każdej z nich. Zwykle badania toksyczności dotyczą jednej toksyny podczas gdy skutki działania ich kombinacji mogą być antagonistyczne, synergistyczne lub sumaryczne (Oswald, 2015). Niestety nie istnieją żadne naukowo potwierdzone standardy do oceny wpływu kombinacji mikotoksyn.
Rekomendacja Komisji Europejskiej z 17 sierpnia 2006 roku dotyczy poziomów DON, zearalenonu, ochratoksyny A i fumonizyn. Dane dotyczące aflatoksyny i sporyszu są zawarte w Dyrektywie 2002/32/EC Parlamentu Europejskiego.
Przyjęliśmy za wartości krytyczne DON powyżej 0,9 mg/kg paszy o wilgotności 12% dla ostrego zatrucia i 0,2 mg/kg dla przewlekłego zatrucia.
W opisywanym przypadku poziom trichotecenów w pszenicy i jęczmieniu wyrażony jako ekwiwalent DON był wyższy od akceptowalnego. Nawet po uwzględnieniu zawartości surowców w paszy poziom trichtecenów stanowił ryzyko dla prosiąt codziennie jedzących taką paszę.
Zmiana strategii zwalczania
Na podstawie uzyskanych wyników podjęto decyzję o dodaniu 2000 ppm neutralizatora mikotoksyn do wszystkich pasz produkowanych na fermie. Zbiorniki zostały wyczyszczone i zdezynfekowane. Zmieniono też sposób przerobu jęczmienia, pszenicy i kukurydzy. Pył powstający w czasie zbioru czy przerobu był usuwany w celu zmniejszenia ryzyka skażenia mikotoksynami.
Utrzymano stosowanie szczepień przeciw chorobie obrzękowej.
Wyniki
Po zastosowaniu tych zmian poziom zdrowotny na fermie uległ poprawie we wszystkich grupach wiekowych. Śmiertelność spadła nie tylko wśród warchlaków ale i tuczników. Hodowca stwierdza mniej problemów w rozrodzie i u prosiąt ssących. Waga prosiąt przy odsadzeniu wzrosła.
Wniosek
Należy zwracać baczną uwagę na możliwość skażenia grzybami surowców do produkcji pasz i w efekcie pojawienia się mikotoksyn. Spożycie paszy skażonej mikotoksynami może wywołać ostre zatrucie. Regularne jedzenie paszy skażonej niewielkimi ilościami toksyn również może mieć groźne skutki (Bryden, 2012; Maresca et al. 2010). Jednym z wielu niekorzystnych skutków działania mikotoksyn jest wpływ immunomodulujący. (Oswald, 2015). Prowadzi to do wzrostu wrażliwości na zakażenia. W opisywanym przypadku mieliśmy do czynienia ze zwiększoną wrażliwością na wystąpienie choroby obrzękowej i biegunki poodsadzeniowej. Również odporność poszczepienna jest niższa u zwierząt zatrutych mikotoksynami. Badania Oswalda (2015) wykazały, że zatrucie toksyną T-2 obniżyło poziom odpowiedzi poszczepiennej dla modelowego antygenu, owoalbuminy, zarówno na poziomie komórkowym jak i humoralnym.
Opisany przypadek ilustruje wagę regularnego monitorowania poziomu mikotoksyn w paszy i sposobu przygotowywania własnych pasz na fermie. Wybór metody analitycznej jest ważny i nawet biorąc pod uwagę koszty wskazane jest przeprowadzenie kompletnej analizy. Metoda stosowana w laboratorium Labocea jest niedostatecznie wykorzystywana we Francji.
