0
Jak długo afrykański pomór świń (ASF) był obecny na Sardynii i dlaczego zwalczanie choroby trwało tak długo?
ASF pojawił się na Sardynii w 1978 roku i, jak to często bywa w przypadku tej podstępnej choroby, został zbagatelizowany, co pozwoliło na jego szybkie i szerokie rozprzestrzenienie się na naszym terytorium. Na Sardynii występują świnie utrzymywane na wolnym wybiegu, gospodarstwa rodzinne, duża populacja dzików i tradycyjnych gospodarstw. Wirus przedostał się poprzez zainfekowaną żywność z Hiszpanii, poprzez resztki jedzenia z transportu lotniczego, które trafiły do świń domowych przez ludzkie ręce, co pozwoliło wirusowi szybko rozprzestrzenić się na Sardynii. Ludzkie zachowanie w połączeniu ze specyfiką utrzymywania świń na Sardynii, obejmującą nielegalnie hodowane świnie żyjące poza budynkami, małe gospodarstwa rodzinne, występowanie dzików i niski poziom przestrzegania bezpieczeństwa biologicznego, sprzyjały rozprzestrzenianiu się wirusa ASF. Pierwszy plan eradykacji został uruchomiony na początku lat 80-tych, a następnie powstało co najmniej pięć innych planów, które wymagały znacznego nakładu finansowego, ale zakończyły się niepowodzeniem.
Jakie były główne przeszkody, co w końcu zadziałało, a co nie?
Głównym powodem niepowodzenia było koncepcyjne podejście do kontroli choroby: zachęcanie do uboju z zawyżoną rekompensatą w porównaniu z rynkiem lokalnym i nakładanie coraz surowszych ograniczeń (przemieszczanie i ubój) na zwierzęta. Jednak podstawowym punktem braku kontroli była szeroko rozpowszechniona nielegalna hodowla na otwartej przestrzeni, która spowodowała swobodne krążenie wirusa między zwierzętami domowymi i dzikimi, co doprowadziło do komercyjnej izolacji sardyńskich produktów wieprzowych z poważnymi szkodami ekonomicznymi dla przemysłu. Punkt zwrotny nastąpił ostatecznie w 2016 r., kiedy rząd regionalny utworzył sztab kryzysowy. Byłem jej częścią wraz z agencją FORESTAS. Jednostka zaangażowała wszystkie instytucje (lokalny urząd zdrowia, uniwersytet, instytut zooprofilaktyki, departament i ministerstwo zdrowia) i współpracowała z burmistrzami i prefekturami, z nadzwyczajnym komisarzem regionu Sardynii, dr Demartini, który miał "pełną władzę", a także miał wsparcie wysoko wykwalifikowanych specjalistów technicznych, którzy byli kluczowi dla powodzenia przedsięwzięcia, takich jak dr Laddomada (były DG Santè w UE) i dr Sanchez-Vizcaíno ("ojciec" zwalczania w Hiszpanii). Punktem zwrotnym było przede wszystkim zniesienie odszkodowań, które stały się "bumerangiem", walka z nielegalnie chowanymi świniami oraz silny i intensywny bierny nadzór z rozbudowanym modelem epidemiologicznym opracowanym i prowadzonym przez dr Rolesu, epidemiologa z regionalnego centrum o tej samej nazwie, którego celem nie była pogoń za wirusem, ale jego przewidywanie. Równolegle z ubojem nielegalnych, wolno żyjących świń, kluczowe było aktywne wsparcie myśliwych. Dostarczali oni próbki od prawie 20 000 dzików rocznie, co stanowi około połowy dzików na wyspie, dzięki prostej i szybkiej metodzie uboju, analizy i uwalniania tusz. Przyjęto zachęty ekonomiczne odmienne niż w przeszłości, sprzyjające bezpieczeństwu biologicznemu i dobrostanowi zwierząt, które przyniosły pozytywne wyniki w zakresie poprawy hodowli trzody chlewnej, to znaczy przekierowania zasobów na żywe zwierzęta, a nie na "martwe" (poddane ubojowi), w wyniku czego rolnicy rozwinęli bardziej przedsiębiorczą i nowoczesną produkcję trzody chlewnej zachęcającą do zaprzestania nielegalnej hodowli trzody chlewnej. Dziś możemy powiedzieć, że nielegalna hodowla trzody chlewnej na wolnym powietrzu oficjalnie zniknęła, chociaż nadal istnieją pewne strefy w najbardziej odległych obszarach, gdzie kontrole są trudniejsze, do tego stopnia, że sporadycznie władze sanitarne są zmuszone interweniować w celu depopulacji.
Jak obecnie wygląda sytuacja na Sardynii?
Chociaż region Sardynii jest nadal wymieniony w brzemiennym w skutkach "załączniku" UE jako niebędący wolnym, wirusa nie wykryto od 2019 r. u zwierząt domowych, legalnych zwierząt z chowu na wolnym wybiegu ani u dzików (cisza epidemiologiczna). Pozostają przeciwciała u starszych świń, które uniemożliwiają uznanie Sardynii za "wolną". Kiedy te świnie zostaną uśmiercone lub padną śmiercią naturalną, cała wyspa z pewnością zostanie uznana za wolną. Obecne pogłowie świń na Sardynii wynosi około 200 000 sztuk i około 60 000 do 70 000 macior. Sztab kryzysowy jest nadal aktywny i działa w wyjątkowych przypadkach nieprawidłowości.
W jaki sposób wirus "kontynentalny" dostał się na Sardynię w 2023 roku?
"Kontynentalny" wirus ASF o serotypie 2 pojawił się w zakażonej, legalnie sprzedawanej wieprzowinie pochodzącej z Włoch kontynentalnych i dotarł do lokalnego gospodarstwa agroturystycznego z domowymi świniami karmionymi zakażonymi odpadami spożywczymi. Ognisko zostało bardzo szybko wygaszone, głównie dzięki aktywnemu systemowi nadzoru.
Co wspólnego ma ASF na Sardynii z obecną sytuacją ASF na Półwyspie Apenińskim?
Niedocenianie problemu, brak dogłębnej wiedzy na temat tego przebiegłego i niezwykle odpornego wirusa, brak bezpieczeństwa biologicznego...
Co sprawdziło się na Sardynii, co może okazać się pomocne w części kontynentalnej?
Bezpieczeństwo biologiczne, pasywny nadzór i myśliwi. Moim zdaniem wsparcie myśliwych jest kluczowe w wielu aspektach. Myśliwi są zaznajomieni z zachowaniem dzikich zwierząt, znają terytorium i mają doświadczenie z niebezpieczną zwierzyną, taką jak dziki, ze szczególnym uwzględnieniem polowań na samice w ciąży (1); przestrzeganie ustalonych zasad i dyscypliny planu, który pozwala na realizację różnych środków, z których najważniejszy jest nadzór bierny (2). Kolejnym fundamentalnym aspektem jest usprawnienie wszystkich procedur: od przechowywania tusz, przez ultraszybkie wyniki badań, po komercjalizację wieprzowiny; nic nie można osiągnąć bez uproszczenia całego procesu. (3). Dr Giovanni Filippini (dyrektor Instytutu Zooprofilaktyki w Sassari), wybitny ekspert w zakresie przebiegu epidemii na Sardynii, został niedawno powołany na stanowisko na szczeblu krajowym i z pewnością będzie w stanie zapewnić znaczne wsparcie w kontroli i zwalczaniu ASF we Włoszech.
