Biegunka poodsadzeniowa. Rozpoznanie, leczenie i zwalczanie

Rozpoznanie kliniczne, epidemiologiczne oraz sekcyjne

U świń z biegunką wstępne rozpoznanie opiera się w większości przypadków na obrazie klinicznym, który charakteryzuje się objawami ze strony przewodu pokarmowego wywołanymi przez E. coli. Uwzględnia ono wiek prosiąt, okoliczności wystąpienia choroby oraz objawy takie jak obecność śladów kału w okolicy krocza, biegunka, odwodnienie i śmierć. Wstępne rozpoznanie można postawić na podstawie stwierdzenia alkalicznego pH kału spowodowanego biegunką wydzielniczą. Postaci jelitowej zakażenia E. coli można jednak przypisać bardzo niewiele specyficznych zmian patologicznych.

W rozpoznawaniu biegunki poodsadzeniowej wywołanej przez E. coli pomocny może być charakterystyczny zapach znajdującej się w jelicie cienkim treści stwierdzony podczas badania sekcyjnego.

Jeżeli to możliwe, preferowane jest wykonanie badania sekcyjnego jednej lub większej liczby chorych świń, starając się zachować jak najkrótszy okres czasu od momentu eutanazji do samej sekcji, aby ograniczyć do minimum skutki autolizy (Ryc. 1).

Interpretacja zmian makroskopowych powinna uwzględniać to, czy jelita pochodzą od zwierzęcia poddanego eutanazji czy martwego. Obecność bakterii Gram-ujemnych, zazwyczaj ściśle przylegających do błony śluzowej jelita cienkiego, stwierdzona w badaniu histopatologicznym wskazuje na chorobę wywołaną przez szczepy ETEC.

Diagnostyka różnicowa

Rozpoznanie różnicowe biegunki poodsadzeniowej oraz choroby przewodu pokarmowego wywołanej przez zakażenie E.coli powikłane przez wstrząs, szczególnie wtedy, gdy występuje wysoka śmiertelność i dłuższy odstęp czasu od momentu odsadzenia, powinno obejmować salmonellozę oraz wirusowe zapalenie żołądka i jelit (TGE).

Identyfikacja patogennych E. coli

Pierwszą wskazówką dotyczącą identyfikacji bakterii odpowiedzialnych za zakażenie jest ich morfologia, zdolność fermentacji laktozy na podłożu MacConkey’a oraz zapach kolonii.

Kolonie F4 (K88)- i F18-dodatnich szczepów ETEC są niemal zawsze hemolityczne na agarze z krwią. Z tego powodu obecność kolonii hemolitycznych jest często wykorzystywana jako szybka metoda stawiania rozpoznania patogennej E. coli, jako czynnika odpowiedzialnego za występujące objawy.

Trzeba jednak zauważyć, że obecnie w EcL (Referencyjne laboratorium E.coli) identyfikujemy coraz więcej nie-hemolitycznych F4(K88)-dodatnich szczepów ETEC. Poza tym rozpoznanie oparte tylko na obecności kolonii hemolitycznych nie pozwala na odróżnienie szczepów F4 i F18 ETEC oraz F18 STEC, co może mieć ogromne znaczenie, kiedy wdrażane są w życie strategie profilaktyki, takie jak szczepienia.

Oznaczanie wirotypów lub określanie czynników wirulencji jest najbardziej wiarygodną metodą rozpoznawania patogennych E.coli.

Aglutynacja płytkowa z, lub bez cząstek lateksu jest prostą i łatwą metodą określenia obecności bakterii E. coli produkujących F4, ale nie jest przydatna do identyfikacji F18, które w pożywce hodowlanej mają bardzo słabą ekspresję.

W niektórych laboratoriach patogenne E. coli są identyfikowane poprzez serotypowanie, ponieważ z chorobą przewodu pokarmowego związana jest mała liczba specyficznych grup O. Jednakże nie wszystkie izolaty danego serotypu są patogenne i takie podejście jest bardziej przydatne do badań epidemiologicznych.

Ponieważ bakterie E. coli rosną szybko i łatwo na standardowych podłożach, prostą, czułą i niedrogą metodą wykrywania obecności patogennych E. coli w próbkach jest wykonanie PCR na DNA wyizolowanym z bakterii, które wyhodowano w standardowej pożywce płynnej.

Do wykrywania genów kodujących fimbrie oraz enterotoksyny ETEC, wywołujących biegunkę poodsadzeniową
można na przykład wykorzystać metodę multiplex PCR.

Leczenie biegunki poodsadzeniowej

W leczeniu biegunki poodsadzeniowej wymagane jest podawanie antybiotyków oraz elektrolitów, które mogą być początkowo stosowane doustnie lub parenteralnie. Chore świnie niewiele jedzą i piją, nawet mimo tego, że stoją w pobliżu paszy lub poidła.

Antybiotyki podawane z wodą lub paszą, które mają trafić do światła przewodu pokarmowego powinny być specjalnie wyselekcjonowane i należą do nich amoksycylina z kwasem klawulanowym, fluorochinolony, cefalosporyny, apramycyna, ceftiofur, neomycyna lub trimetoprim.

Zwalczanie biegunki poodsadzeniowej

Strategie postępowania mają na celu zmniejszanie ilości patogennych E. coli oraz utrzymanie odpowiednich warunków środowiska dla zachowania dobrostanu świń. Należy zwrócić uwagę także na zarządzanie hodowlą,
a szczególnie na te czynniki, które mogą predysponować do wystąpienia biegunki poodsadzeniowej.

• Pomocne jest zwiększenie wieku lub masy ciała przy odsadzeniu.
• Temperatura w warchlakarni bezpośrednio po odsadzeniu powinna wynosić 28-32°C oraz należy do minimum ograniczyć przeciągi i zmiany temperatury. Zwierzęta muszą mieć dostęp do dobrej jakości paszy, szczególnie prosięta odsadzone w starszym wieku.
• Pasza dla prosiąt po odsadzeniu musi mieć wysoką strawność, nie może zawierać zbyt wiele mączki sojowej, a najlepiej gdyby oparta była na białkach mleka, chociaż to ostatnie rozwiązanie może być niemożliwe z ekonomicznego punktu widzenia.
• Ograniczenie spożycia paszy, stosowanie paszy o wysokiej zawartości włókna oraz żywienie włóknem ad libitum były opisywane jako skuteczne metody ograniczania występowania biegunki poodsadzeniowej i choroby obrzękowej.
• Należy utrzymać odpowiednie warunki higieniczne w obiekcie, codziennie usuwać kał, a także dokładnie myć i dezynfekować kojce pomiędzy kolejnymi partiami świń.

W celu ograniczania namnażania się patogennych bakterii E. coli w jelicie po odsadzeniu można wykorzystać kilka strategii jednocześnie.

Często profilaktycznie podawane są antybiotyki, ale należy tego unikać ze względu na rosnący problem rozwijania się oporności bakterii na te antybiotyki.

Obecnie w większości stad z objawami w wielu krajach stosowane jest profilaktyczne podawanie paszy leczniczej. Zazwyczaj w ciągu kilku dni lub tygodni indukowana jest oporność bakterii na stosowane antybiotyki. Poza klasami antybiotyków wykorzystywanymi do prowadzenia terapii parenteralnej wymienionymi powyżej, powszechnie stosowane są różne aminoglikozydy i kolistyna.

Dodatek kwasów organicznych do wody lub do pasz dla zwierząt odsadzonych, może obniżyć pH żołądka i zmniejszyć przeżywalność zjedzonych bakterii E. coli.

Suplementacja paszy tlenkiem cynku (ZnO) skutecznie ogranicza występowanie biegunki poodsadzeniowej u świń, ale wydaje się nie mieć wpływu na kolonizację przewodu pokarmowego przez bakterie, ponieważ ich ilość wydalana z kałem jest stała.

Podawanie paszy zawierającej suszoną rozpyłowo plazmę świń może spowodować zwiększenie przyrostów masy ciała oraz zmniejszenie częstości występowania biegunki u wcześnie odsadzonych prosiąt.

Skuteczne może być także zmodyfikowanie paszy poprzez dodatek rozpuszczalnego włókna.

Podawanie szczepów bakterii probiotycznych Lactobacillus wydaje się hamować adhezję szczepów ETEC. Jednakże wiele z tych działań jedynie opóźnia występowanie objawów biegunki poodsadzeniowej, a nie zapobiega jej całkowicie.

Strategie zwiększania odporności świń na zakażenia

Hodowla świń opornych

To podejście do profilaktyki może okazać się bardzo skuteczne i uzasadnione ekonomicznie w długiej perspektywie czasu oraz spowodować zwiększenie częstości występowania loci oporności na F4 i F18 w populacji świń.

Szczepienie

Odporność na zakażenia jelitowe E. coli jest oparta na mechanizmach humoralnych (przeciwciałach) i początkowo jej źródłem jest siara, a ściślej przeciwciała zawarte w mleku lochy, a następnie miejscowa odpowiedź immunologiczna w jelicie [1]. Specyficzne przeciwciała hamują adhezję bakterii do receptorów znajdujących się na powierzchni komórek nabłonkowych jelita i neutralizują aktywność enterotoksyn lub cytotoksyn produkowanych przez E. coli.

Immunizacja matki jest skuteczna do zapobiegania biegunce prosiąt noworodków wywoływanej przez szczepy ETEC, nie jest jednak skuteczna do zapobiegania biegunce poodsadzeniowej PWD.

Szczepienie prosiąt przed lub w czasie odsadzenia przez doustne podanie atenuowanych lub nie-toksynotwórczych szczepów F4(K88)- lub F18-dodatnich E. coli skutecznie chroni świnie przed zakażeniem (Ryc . 2).

Tabela 1. Strategie powszechnie stosowane w zwalczaniu zakażeń E. coli.