Czynniki ryzyka związane z chorobą obrzękową u świń.

Ogólny obraz choroby

W ostatnich latach znacząco wzrosło znaczenie zakażeń jelitowych u świń, zwłaszcza po odsadzeniu i w okresach przejściowych. Oczywiście fakt ten ma negatywy wpływ na ogólną produkcje trzody chlewnej.

Choroba obrzękowa (OD- Oedema Disease), potocznie "obrzękówka" jest chorobą letalną występująca na całym świecie. Jest to jedna z postaci chorobowych wywoływanych przez wszechobecne bakterie Escherichia coli (E. coli) u świń. W tym przypadku występowanie objawów jest spowodowane przez toksyny wytwarzane przez niektóre z tych bakterii w jelicie cienkim. Typowe objawy powodowane przez E. coli przedstawiono w Tabeli 1. Dawniej podstawą podziału był wiek zwierząt i etap produkcji. Jednak w ciągu ostatnich dziesięciu lat zaobserwowaliśmy, że zmienia się czas klinicznej manifestacji zakażeń E.coli. Jest mniej przypadków biegunki u noworodków, a więcej koli-bakterioz w okresach przejściowych..

Tabela 1. Zespoły objawów klinicznych związanych z infekcją E.Coli oraz najczęstszy wiek chorych zwierząt. (Na podstawie Fairbrother i Gyles, 2012)

OD w pigułce

Choroba obrzękowa (OD- Oedema Disease) występuję zwykle w okresach przejściowych, zazwyczaj w pierwszych 2 tygodniach po odsadzeniu. Coraz częściej obserwujemy OD przy przejściu zwierząt z odchowalni na tucz. OD może pojawiać się sporadycznie lub dotyczyć całego stada, powodując dużą ilość upadków. Nagła śmierć bez jakichkolwiek klinicznych objawów jest dosyć często spotykana. Badanie post mortem może pomóc zidentyfikować typowe zmiany charakterystyczne dla tej choroby: obecność galaretowatego obrzęku w podśluzówce żołądka, krezki okrężnicy (Rys 1), krezki jelita cienkiego i pęcherzyka żółciowego.

Rys. 1. Obrzęk sieci i krezki jelit (Prof. L. Carrasco. University of Córdoba).

Czynniki ryzyka i kontrola OD

Najistotniejszym czynnikiem ryzyka związanym z wystąpieniem OD jest brak lub słaba odporność miejscowa w jelicie cienkim prosiąt. Obecne w mleku matki typowe przeciwciała wydzielnicze (IgA) chronią przed przyleganiem E.coli do błony śluzowej ściany jelita cienkiego. Po odsadzeniu prosięta nie pobierają zawartych w mleku immunoglobulin i stają się wysoce podatne na OD. Dlatego też OD pojawia się najczęściej po 1-2 tygodniach po odsadzeniu i najprawdopodobniej jest to związane z:

• Stres. Termin obecny we wszystkich analizach ryzyka w produkcji zwierzęcej. Jeśli jednak przyjrzymy się patogenezie zakażenia, możemy ograniczyć stres w sytuacjach gdy to możliwe na przykład przy odasdzeniu prosiąt od lochy, ustalania hierarchii w grupach lub transportu nawet na małe odległości
• Predyspozycje genetyczne. Predyspozycje genetyczne. Niektóre rasy świń uważa się za bardziej podatne na OD. Dzisiaj wiemy, że świnie o innej genetyce różnią się ekspresją receptorów komórkowych umożliwiających rozpoznawanie i adherencje specyficznych fimbrii E. Coli. Może to być jedna z przyczyn dużej zmienności zachorować OD na rożnych fermach.
• Czynniki żywieniowe. Czynniki żywieniowe. Szczególna uwagę należy zwrócić na zawratosć białka w dawce pokarmowej. Prosięta trawią tylko do 45% surowego białka (wartość wyrażona w przeliczeniu na suchą masę). W zależności od systemu produkcyjnego, strawność białka w dawce jest zmienna. Im wyższy udział białka o niskiej strawności, tym większe ryzyko wystąpienia problemów żołądkowo-jelitowych. Białko o wysokiej strawności (z mleka, osocza, ryb lub jaj) jest bardzo cenne w pierwszych tygodniach po odsadzeniu. Należy mieć na uwadze, że białko pochodzenia roślinnego ma różny procent strawności. Ograniczenie spożycia paszy i zmniejszenie zawartości białka w dawce pokarmowej jest typowym elementem kontroli OD. Podstawą jest ograniczenie ilości białek o niskiej strawności. Nie zbilansowana zawartość cukrów i tłuszczy także może wpływać na pH jelit, indukując wzrost bakterii patogennych w tym E.coli
• Prawidłowa flora bakteryjna. Różnice w składzie mikrobiologicznym flory prosiąt i świń z innych grup wiekowych jest ogromna. Przy odsadzeniu zwierzęta przechodzą olbrzymią zmianę z pożywienia w stanie ciekłym do paszy w stanie stałym. 
  Zmiany w środowisku także mogą powodować zmiany flory i łatwiejsze namnażanie bakterii E. coli. Niektóre badania wykazały korzystny wpływ stosowania prebiotyków i probiotyków. Są jednak doniesienia, których wyniki tego nie potwierdzają.   
• Stosowanie Tlenku cynku. Dodatek tlenku cynku (w dawce od 2500 do 3000 ppm) jest szeroko stosowane jako alternatywa dla środków przeciwbakteryjnych do zwalczania kolibakteriozy. Jeśli środek ten utrzymuje się przez okres 2 tygodni po odsadzeniu, to może mieć istotny wpływ na florę jelitowa, szczególnie przeciwko Lactobacillus spp. Wycofanie supplementacji tlenkiem cynku sprzyja wzrostowi E. coli w jelicie cienkim i występowaniu kolibakterioz.