0
Kulawizny są główną chorobą produkcyjną świń. Ze względu na dużą częstość występowania i negatywny wpływ na rentowność stanowią zagrożenie dla obecnych sposobów produkcji trzody. Są główną przyczyną przedwczesnego brakowania loch w stadzie podstawowym, często są to loszki i młode lochy. Poprzez to obniżona jest rentowność produkcji, a także przez zwiększone wydatki na leczenie, większy nakład pracy i ponoszony koszt na nowe loszki i przez wtórne obniżenie liczby pozyskiwanych prosiąt rocznie.
Poznanie potencjalnych przyczyn kulawizny u loch może pomóc w obniżeniu odsetka kulawizn w stadzie podstawowym, podnieść produkcyjność i dobrostan zwierząt. Przyczyny kulawizn mogą być zakaźne lub niezakaźne, mogą wynikać z uwarunkowań środowiskowych, zarządzania, żywienia i genetyki. Przyczyny niezakaźne są częstsze niż zakaźne, głównie przez to, że organizm starszych zwierząt jest zdolny do skutecznej obrony przed patogenem za względu na wcześniejsze zetknięcie się z nim lub poprzez szczepienie, więc w tym artykule skupimy się na przyczynach niezakaźnych. Czynniki niezakaźne wywołujące kulawiznę to uraz mechaniczny lub osteochondroza.
Uraz mechaniczny
Urazy mechaniczne powiązane z kulawiznami u loch to uszkodzenia kończyn, racic, mięśni, ścięgien i złamania kości
Uszkodzenia kończyn
Z kulawizną powiązane są zmiany takie jak rany, obrzęki, modzele, puchlina kaletki maziowej stawu skokowego czy zapalenie ścięgna. Relacje te są skomplikowane i nie do końca poznane. Oczywistym jest, że bolesne uszkodzenia takie jak poważne rany, obrzęki czy ropnie skutkują kulawizną. Wówczas zwierzęta spędzają wiele czasu w pozycji leżącej, wydłużając czas kontaktu skóry z podłożem, co zwiększa podatność na uszkodzenia skóry kończyn. W związku z tym uszkodzenia kończyn mogą powodować kulawiznę, a kulawizna może powodować powstawanie uszkodzeń.
Przykłady uszkodzeń kończyn; A) zapalenie i ropień, B)modzel nadgarstka i C) zapalenie ścięgna i modzel kości stępu.
Uszkodzenia racic
Uszkodzenia racic są częstym problemem u loch, niemal każda z nich ma jeden lub więcej takich urazów. Najczęściej są to pęknięcia, przerost, erozja rogu piętki, schodzenie puszki racicy, oddzielenie linii białej, przerost raciczek, amputacja raciczek. Korelacja między kulawiznami a wymienionymi zmianami w dużej mierze zależy od lokalizacji i stopnia uszkodzenia, przy czym warstwa korowa jest bardziej wrażliwa ze względu na skutek obecności licznych nerwów i naczyń krwionośnych. W związku z tym niewielkie uszkodzenia racicy, które nie dochodzą do kory mogą nie powodować bólu i wówczas nie są przyczyną kulawizn, z kolei te docierające do kory często są powiązane z wystąpieniem kulawizn.
Przykłady uszkodzeń racic; A) przerost racic i raciczek B) amputacja raciczki
Uszkodzenia mięśni, ścięgien i złamania kości
Uraz może skutkować uszkodzeniem mięśni i ścięgien, a w ciężkich przypadkach także złamania, co może powodować kulawizny.
Osteochondroza
Osteochondroza jest dobrze poznaną przyczyną słabości kończyn u loch, co jest powiązane z występowaniem kulawizn i przedwczesnego brakowania, jednak nie zawsze tak się dzieje. W efekcie dochodzi do nieodwracalnych zmian chrząstki stawowej wyściełającej kości w stawach, najczęściej stawach łokciowych. U loch osteochondroza jest trudna do zdiagnozowania przeżyciowo, w przeciwieństwie do urazów racic bądź kończyny, nie ma żadnych wiarygodnych objawów zewnętrznych.
Osteochondroza kłykcia kości ramiennej (staw łokciowy): A) brak nieprawidłowości chrząstki i B) znaczne zmiany chrząstki
Czynniki środowiskowe a kulawizna
Wiele czynników środowiskowych i związanych z utrzymaniem zwierząt, takich jak typ podołgi, system utrzymania, zagęszczenie, rozmiar grupy, przyrosty i żywienie, ma wpływ na występowanie kulawizn.
Rodzaj podłoża
Rodzaj podłogi ma duży wpływ na kulawizny. Cechy, które na nią wpływają to jej jakość (uszkodzenia, obecność zagrożeń), proporcja podłogi: lita, częściowo rusztowa, całkowicie rusztowa, materiał z jakiego jest wykonana (gleba, beton, metal, plastik, guma), dostępność ściółki i czystość.
Rozmiar grupy i zagęszczenie
Pewnie badania wskazują na to, że u zwierząt utrzymywanych w większych grupach tendencja do wystąpienia uszkodzeń kończyn i kulawizn jest większa .
System utrzymania
Lochy ciężarne mogą być utrzymywane grupowo lub indywidualnie. W Unii Europejskiej od stycznia 2013 roku wszystkie kraje członkowskie muszą przestrzegać wymogu utrzymywania loch w grupach po 4 tygodniach od inseminacji do tygodnia przed porodem. W efekcie tego nastąpił wzrost przypadków kulawizn u loch utrzymywanych grupowo w porównaniu do utrzymywanych indywidualnie ze względu na łączenie ze sobą zwierząt, które wcześniej się nie znały. Skutkuje to występowaniem agresywnych zachowań ze względu na ustalanie hierarchii w grupie.
Żywienie
Na kulawizny i uszkodzenia racic wpływ może mieć żywienie loch i loszek, a jest to związane ze składem diety, pobieraniem paszy i zarządzeniem żywieniem. Żywienie jest bezpośrednio powiązane z fizjologią racicy, kości i chrząstek, może także w sposób pośredni wpłynąć na kondycję kończyny poprzez masę ciała zwierzęcia.
Loszki i młode lochy są narażone na kulawizny poprzez nieodopowiednie żywienie w czasie ich rozwoju, ponieważ część hodowców skarmia je paszami przeznaczonymi dla tuczników lub loch prośnych aż do pierwszej inseminacji. Taki system nie jest odpowiedni dla rozwijających się loszek; pasza lochy prośnej jest stworzona dla organizmów, które ukończyły już wzrost, a pasza dla tuczników ma stymulować jak najszybszy wzrost, tworzenie chudego mięsa i ma być ekonomiczna. W przeciwieństwie do tego pasza dla loszek jest przeznaczona dla młodych samic, zawiera składniki wspomagające prawidłowy rozwój kośćca i układu rozrodczego, a także odkładanie tkanki tłuszczowej. Zastosowanie paszy przeznaczonej dla loszek przyczynia się do zmniejszenia częstości przypadków kulawizn.
