0
Nie ma wątpliwości, że produkowana gnojowica stanowi duży problem na fermach trzody chlewnej. W przeciągu ostatnich 30 lat poczyniono wiele postępów, ale wciąż sporo działań można usprawnić. Trzy dekady temu nikt nie spodziewał się, że osiągniemy tak wysokie współczynniki konwersji. Dokonano tego dzięki ulepszeniu żywienia, genetyki i systemu utrzymywania zwierząt, natomiast problem z wytwarzaną gnojowicą, która zawiera znaczne ilości azotu, wciąż nie został odpowiednio przeanalizowany. Należy rozpowszechnić przekonanie, że gnojowica nie jest produktem odpadowym, ale cennym źródłem puryn, które można wykorzystać na wiele sposobów.
Fot. 1: beztlenowa laguna na gnojowicę: centralny punkt emisji gazów cieplarnianych i amoniaku
Zintegrowane zarządzania fermą obejmuje działania począwszy od punktu startowego, jakim jest żywienie zwierząt, po przez projektowanie i zarządzanie obiektami w gospodarstwie, kończywszy na codziennym, automatycznym usuwaniu gnojowicy, w celu uniknięcia emisji szkodliwych gazów oraz podejmowanie decyzji dotyczących przechowywania, przetwarzania i wykorzystywania gnojowicy na polach uprawnych. W ramach zintegrowanego zarządzania, problem gnojowicy musi zostać precyzyjnie zdefiniowany, aby znaleźć odpowiednie rozwiązanie w celu zminimalizowania negatywnego wpływu na środowisko, atmosferę, glebę i wodę.
Zarządzanie systemem żywienia to plan działań grupowych lub indywidualnych, którego celem jest dopasowanie zawartości składników odżywczych w gnojowicy do potrzeb upraw w danym czasie i lokalizacji. Plan zarządzania musi uwzględniać działania w co najmniej trzech następujących obszarach:
- Ograniczanie należy zacząć u źródła- redukcja takich składników jak azot, fosfor, metale ciężkie czy zmniejszenie zawartości wody w dawce pokarmowej, ograniczyłoby również ich zawartość w gnojowicy
- Geba i plony- schemat nawożenia pól musi być sporządzony w oparciu o wiedzę na temat wymagań glebowych poszczególnych gatunków roślin uprawnych, biorąc pod uwagę dawkę nawozu i sezon, jak również warunki klimatyczne i hydrologiczne.
- Nowe strategie przy przetwarzaniu -działania prowadzące do zmodyfikowania składu gnojowicy tak, aby była ona jakościowym produktem, na który znajdzie się popyt na rynku.
Przy opracowywaniu programu zarządzania gnojowicą należy wziąć pod uwagę pojemność laguny na gnojowicę (zbiornik ziemny na gnojowicę) jaką dysponujemy na fermie, pamiętając, że gnojowica jest stale produkowana, natomiast jej używanie jako nawóz jest sezonowe. Program zarządzania powinien być postrzegany jako projekt, plan działania lub planowanie strategiczne, które powinno służyć jako punkt odniesienia przy podejmowaniu konkretnych decyzji.
Zmiany w dawce żywieniowej w celu obniżenia zawartości azotu i fosforu w gnojowicy powinny ograniczyć problem ze zbyt dużą zawartością substancji odżywczych, obniżyć koszty zarządzania oraz zmniejszyć negatywne oddziaływanie na użytki rolne. Z kolei ograniczanie zawartości wody w dawce pokarmowej powoduje wolniejszy przepływ gnojowicy, co umożliwia przechowywanie jej na mniejszej powierzchni oraz obniża koszty transportu. Aby usprawnić transport oraz nawożenie pól nawozem naturalnym, niezbędna jest współpraca pomiędzy rolnikami i hodowcami zwierząt gospodarskich.
Odpowiedni proces przetwarzania gnojowicy będzie zależny od obszaru geograficznego, zapotrzebowania określonego w programie zarządzania, pożądanej jakości produktu końcowego oraz od związanych z tym procesem kosztów ekonomicznych. Możemy mieć wiele określonych celów, ale najważniejszym celem jest polepszenie naszych działań związanych z zarządzaniem, tzn. zdolności do podejmowania decyzji.
Fot.2: Ferma trzody chlewnej w regionie Segriá (Lleida, Hiszpania) produkująca biogaz na użytek własny wykorzystywany do wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej.
Patrząc na kwestię oczyszczania gnojowicy od strony czysto technologicznej to wszystko jest możliwe, aczkolwiek rozpatrywanie tego problemu jedynie pod kątem technologicznym jest błędem. Przykładowo, inwestowanie w biogazownie wykorzystujące gnojowicę przechowywaną przez kilka miesięcy w kanale pod rusztem, która w tym czasie uwolniła już cały biogaz, azot i lotne związki organiczne, którymi oddychały zwierzęta, może być bezsensownym i nieprzynoszącym dochodu działaniem. Natomiast w przypadku dłuższego przechowywania gnojowicy, proces separacji nie jest zbyt efektywną metodą. .
Fot. 3: Przykryta beztlenowa laguna z odzyskiem energii i wykorzystaniem biogazu w El Campesino Plant (Agrícola AASA, Chile). Autor zdjęcia: Alejandro Gebauer.
Rolnik musi podejmować decyzje dotyczące swojej fermy. Nie ma rozwiązań uniwersalnych dla każdego gospodarstwa. Wszelkie działania powinny być przeanalizowane i dostosowane do warunków panujących na konkretnej fermie. Niezmiernie ważna jest wiedza na temat różnych metod oczyszczania, ale zdecydowanie ważniejsze jest wdrożenie takich działań, które będą możliwe do wprowadzenia na danym obiekcie. W wielu przypadkach rozwiązaniem nie są zaawansowane technologie, a niewielkie zmiany w rutynie pracy na fermie oraz modyfikacja dotychczasowych rozwiązań technologicznych, bądź nawiązanie współpracy z innymi hodowcami zwierząt gospodarskich czy też z rolnikami posiadającymi ziemie.
