0
Witamina D jest substancją rozpuszczalną w tłuszczach. Produkuje ją skóra, ale może być również dostarczana do organizmu wraz z pokarmem. Po przedostaniu się do krwiobiegu jest przekształcana w wątrobie w 25-hydroksywitaminę D (25(OH)D), stanowiącą główną formę wit. D występującą we krwi. 25(OH)D jest następnie metabolizowana w nerkach do 1,25-dihydroksywitaminy D (1,25(OH)2D). Ten związek chemiczny jest już w zasadzie hormonem, który wpływa na pracę komórek jelit, wzmagając absorpcję wapnia i fosforu, które z kolei są odpowiedzialne za kształtowanie kości i inne funkcje życiowe. W przypadku braku wit. D, wapń i fosfor dostarczany z dietą jest wykorzystywany tylko w nieznacznym stopniu. Z badań prowadzonych na ludziach, myszach i bydle wiadomo również, że wit. D jest niezbędna dla utrzymania prawidłowej pracy komórek mięśniowych i układu odpornościowego.
Wit. D jest produkowana przez skórę w wyniku ekspozycji na promienie ultrafioletowe- B (UV-B) pochodzące ze światła słonecznego. W czasie miesięcy zimowych kąt padania promieni słonecznych jest za niski (w wyższych szerokościach geograficznych) aby dostarczyć odpowiednią ilość światła do skóry zwierząt. Większość prosiąt (i ludzi!) spędza życie w pomieszczeniach, a w produkcji nie występuje zjawisko sezonowości- zwierzęta rodzą się przez cały rok. Często więc nawet w miesiącach letnich dostęp do światła słonecznego jest ograniczony. Aby zaspokoić zapotrzebowanie zwierząt na wit. D można również stosować odpowiednio suplementowaną dietę.
Mleko lochy zapewnia prosiętom większość składników odżywczych potrzebnych do optymalnego wzrostu i rozwoju. Wyjątkami są żelazo i wit. D, których znajduje się tam bardzo niewielka ilość. W nowoczesnym systemie hodowli świń zwierzęta nie mają możliwości rycia w ziemi. W zasadzie już tuż po narodzinach zachodzi konieczność suplementacji żelazem celem zapobieżenia anemii. Podobnie jest z wit. D - prosięta utrzymywane w budynkach są narażone na niedobory tej witaminy, co skutkuje powstawaniem mikrozłamań i/lub krzywicy w okresie poodsadzeniowym.
Fot. 1 Poszerzone połączenie chrzęstno- kostne, różaniec krzywiczy z nieregularnymi, wydłużonymi chrząstkami wzrostowymi (strzałki).
W ostatnich latach zaobserwowano, że problem niedoborów wit. D dotyczy również tuczników. Zwierzęta dotknięte tym problemem mają zmniejszoną wytrzymałość kości, co może prowadzić do kulawizn i zmian krzywiczych. Makroskopowo można stwierdzić poszerzoną strefę wzrostu kości (fot. 1) i złamania (fot. 2); mogą się także pojawić niedowłady i drżenia spowodowane hipokalcemią. Niekiedy niedobór wit. D może być przyczyną nagłej, trudnej do wyjaśnienia śmierci zwierzęcia. W wielu przypadkach klinicznych okazało się, że przez długi okres czasu nie stosowano żadnej suplementacji, bądź witamina została dodana, ale uległa utlenieniu zanim pasza trafiła do zwierząt.
Zdj. 2. Widoczne liczne złamania żeber w częściach dystalnych, z uformowaną kostniną (strzałki).
Stężenie wit. D w organizmie świń dobrze określa poziom krążącego 25(OH)D w surowicy krwi. Jeśli zbadanie stężenia 25(OH)D nie jest możliwe, to wykonanie testów pośrednich, takich jak badanie popiołu kości, gęstości kości, wytrzymałości żeber na złamania i/lub pomiar stężenia wapnia i fosforu w surowicy również dostarcza pewnych informacji dotyczących stanu metabolicznego kośćca.
U świń z klinicznymi objawami krzywicy stężenie 25(OH)D w surowicy z reguły wynosi mniej niż 5 ng/ml. Jednak zanim dojdzie do uszkodzenia kości, taki poziom musi utrzymywać się przez dłuższy czas. Gdy stężenie utrzymuje się na poziomie 15 ng/ml 25(OH)D, zazwyczaj nie obserwuje się objawów klinicznych związanych ze zmniejszoną wytrzymałością kości bądź zmian (makro- i mikroskopowych) krzywiczych.
Badania dotyczące ludzi, myszy i bydła sugerują, że optymalna mineralizacja kości, rozwój mięśni i utrzymanie prawidłowych funkcji immunologicznych zachodzi przy stężeniu utrzymanym powyżej 30 ng/ml 25(OH)D w surowicy. Obecnie nie ma danych mówiących o prawidłowym poziomie 25(OH)D u świń. Można jednak przypuszczać, że jest on zbliżony do wartości referencyjnych dla wymienionych gatunków.
