0
Jednym z aktualnych wyzwań stojących przed branżą produkcji trzody chlewnej jest opracowanie alternatywnych systemów utrzymania w stosunku do klatek- jarzm porodowych, które od czasu ich wprowadzenia w połowie XX wieku stały się najczęściej stosowanym systemem utrzymania na świecie. Wzrosła jednak presja społeczna, aby wyeliminować klatki z produkcji. W Europie inicjatywa ustawodawcza "Koniec ery klatek", która rozpoczęła się w 2018 roku, zdołała zebrać ponad 1,5 miliona podpisów, co zmusiło Parlament Europejski do przedstawienia propozycji zmian legislacyjnych rozpoczynających się w 2027 roku (KE, 2021). Sytuacja ta była już poprzedzona opinią naukową EFSA na temat możliwego negatywnego wpływu klatek porodowych na dobrostan loch, a także rozwojem technologicznym przemysłu w zakresie systemów alternatywnych. Jest zatem jasne, że kontekst ten wskazuje na nadchodzące zmiany w perspektywie średnioterminowej, a branża musi być przygotowana na podjęcie tych wyzwań. Na przykład, kraje takie jak Niemcy zadeklarowały, że do 2035 roku zostanie wprowadzony zakaz stosowania stałych klatek i że dozwolone będzie jedynie częściowe zamknięcie na 5 dni po oproszeniu, w pomieszczeniach o powierzchni co najmniej 6,5 m2.
Jarzma zaprojektowano przede wszystkim w celu zapobiegania przygnieceniu prosiąt i śmiertelności noworodków, a także w celu ułatwienia wykonywania niektórych zabiegów z udziałem lochy. Śmiertelność noworodków była związana przede wszystkim z takimi przyczynami, jak przygniecenie, hipotermia, głód/niedożywienie lub ich kombinacja (Edwards, 2002). Ponadto, w obecnych czasach, stosowanie genetyki hiperplennej doprowadziło do obniżenia średniej masy urodzeniowej prosiąt i zwiększenia ich śmiertelności (Kobek-Kjeldager i in., 2020). Czynniki ryzyka, które powodują śmierć prosiąt, są związane zarówno z ich żywotnością przy urodzeniu i w ciągu kilku godzin bezpośrednio po urodzeniu (związane głównie z masą urodzeniową, hipotermią i zdolnością do pobierania siary), jak i z zachowaniem matczynym i stresem lochy.
Przed oproszeniem locha podlega zmianom hormonalnym związanym głównie z poziomem prolaktyny i oksytocyny, które skłaniają ją do przejawiania wzorców zachowania związanych z gniazdowaniem (poszukiwanie i przenoszenie materiału, rycie, kopanie). Jak pokazano na filmie zamieszczonym na stronie freefarrowing.org, udomowienie, rodzaj pomieszczeń, czy też obecność odpowiednich materiałów do wykonywania tych zachowania, nie uniemożliwiają losze wykazywania niektórych charakterystycznych wzorców zachowania gniazdowego.
Niezdolność lochy do wykazywania odpowiednich zachowań związanych z gniazdowaniem w klatce, spowodowana brakiem zarówno przestrzeni, jak i dostępnych materiałów, została powiązana z podwyższonym poziomem hormonów stresu, takich jak kortyzol, które negatywnie wpływają na poziom oksytocyny. Stąd związek między stresem przed oproszeniem i porodem u lochy a obniżoną żywotnością prosiąt, ponieważ w wyniku stresu wydłuża się czas trwania oproszenia i odstępy między porodami prosiąt, a wyrzut siary i mleka może być opóźniony. Opisano, że prosięta urodzone z niską żywotnością, w wyniku możliwego niedotlenienia podczas oproszenia lub niskiej masy urodzeniowej, mogą być narażone na zwiększone ryzyko pozostania blisko lochy, aby zrekompensować te braki. Posiadanie prosiąt o niższej żywotności jest szczególnie istotne w miotach z dużą liczbą prosiąt, ponieważ konkurencja społeczna o funkcjonalny sutek jest bardzo duża. W tym kontekście jednym z największych wyzwań związanych z wykorzystaniem ras hiperplennych, u których średnio rodzi się około 17,5 żywych prosiąt, jest osiągnięcie prawidłowego wzrostu, gdy locha ma tylko 14-15 funkcjonalnych sutków. Wyzwanie to jest szczególnie ważne w systemach utrzymania bez jarzma. Ostatnie badania z udziałem loch hiperplennych wykazały wyższą śmiertelność w miotach standaryzowanych w 1. dniu z 17 prosiętami w porównaniu z 14 prosiętami/ lochę oraz względne ryzyko śmiertelności wynoszące 1,8 w systemach utrzymania bezklatkowego w porównaniu z klatkami (grupa kontrolna, względne ryzyko 1). W przeciwieństwie do tego, w systemach utrzymania bezklatkowego, w tych dużych miotach zaobserwowano mniejszy wpływ wysokiej konkurencji do sutków, przy czym lochy wykazywały mniej uszkodzeń gruczołów mlekowych, a prosięta miały mniejszą tendencję do stymulowania sutków pomiędzy karmieniami.
Alternatywne systemy utrzymania mają duży potencjał w zakresie poprawy aspektów dobrostanu loch w fazie okołoporodowej. Jednakże prawidłowe zaprojektowanie i zarządzanie tymi systemami ma kluczowe znaczenie, tak aby pozytywne efekty w zakresie zmniejszenia stresu lochy nie zostały zniwelowane przez negatywny wpływ na śmiertelność prosiąt lub łatwość zarządzania i pracy dla hodowców. Ostatnie badania sugerują, że klatki mają o 22% wyższe względne ryzyko urodzenia martwych prosiąt w porównaniu z utrzymaniem bezklatkowym lub półklatkowym (Glencores i in., 2019). Z kolei klatki, według tej metaanalizy, nadal zmniejszały ryzyko śmiertelności prosiąt później (o 14% wyższe w systemach chowu bez jarzma). Co więcej, istnieją inne aspekty zarządzania i wymagania dotyczące przestrzeni w celu odpowiedniego zdefiniowania stref funkcjonalnych w nowych systemach utrzymania, które nadal stanowią wyzwanie dla rozwoju. Na infografice porównano klatki i systemy alternatywne pod względem ich wpływu na lochę, prosię i hodowcę. W następnym artykule opiszemy różne rodzaje systemów alternatywnych, a mianowicie systemy bezklatkowe, systemy z tymczasowym zamknięciem oraz systemy grupowe.
