Oporność na antybiotyki: często zadawane pytania (1 z 2)

Co to jest oporność na antybiotyki, jak dochodzi do jej wykształcenia?

Oporność na antybiotyki ma miejsce kiedy bakterie nie są wrażliwe na działanie bójcze lub hamujące cząsteczki przeciwdrobnoustrojowej. Proces ten regularnie występuje w naturze od tysięcy lat: antybiotyki są produkowane naturalnie przez bakterie i grzyby w celu wyeliminowania konkurencyjnych gatunków w określonej niszy ekologicznej.

Bakterie, mające kontakt z konkretnymi antybiotykami opracowują mechanizmy oporności, umożliwiając im kolonizację miejsc bogatych w składniki odżywcze i niewielką liczbę konkurentów.

Większość antybiotyków stosowanych w medycynie i weterynarii jest pochodną związków naturalnych i jest tylko kwestią czasu, żeby mechanizmy oporności występujące w naturze zostały użyte wobec antybiotyków stosowanych w weterynarii klinicznej.

Czy oporność na antybiotyki jest transmitowana między różnymi rodzajami bakterii?

Tak, i to jest jeden z głównych problemów. Ogólnie rzecz biorąc, bakterie mają trzy sposoby oparcia się działaniu antybiotyków: zmiany miejsca wiązania antybiotyku, rozkład antybiotyku lub wydalanie antybiotyku na zewnątrz komórki. Ogólnie rzecz biorąc, wymienione mechanizmy oporności mogą być przenoszone zarówno drogą pionową, jak i poziomą. Oznacza to, że może dojść do transferu genów oporności na kolejne pokolenia oraz na inne bakterie tego samego/innego gatunku.

Czy te same bakterie mogą być odporne na kilka antybiotyków?

Bakterie mogą akumulować mechanizmy oporności na kilka antybiotyków. Dzieje się tak głównie w miejscach gdzie występuje wysokie stężenie antybiotyków w środowisku- takich jak szpitale lub w pewnym stopniu gospodarstwa hodowlane. W tych środowiskach bakterie, aby przetrwać muszą ewoluować. Adaptują się i nabywają geny oporności z otoczenia. Przykładem mogą być bakterie pochodzące ze środowiska lub obecne w mikroflorze zwierząt, które mogły być niedawno wprowadzone do stada.

Czy geny oporności występują powszechnie w środowisku?

Bez wątpienia. Ponieważ jest to mechanizm obronny bakterii przed naturalnymi cząsteczkami przeciwbakteryjnymi, geny oporności występują we wszystkich niszach ekologicznych. Rozprzestrzenianie się genów oporności jest problemem globalnym, ponieważ stosowanie antybiotyków lub ich obecność w środowisku spowodowało promowanie bakterii posiadające geny oporności na dany antybiotyk. W dzisiejszym świecie, w którym ludzie, zwierzęta, produkty spożywcze czy materiały mogą z łatwością przemieszczać się o tysiące kilometrów w ciągu kilku godzin, nie jest nierealnym myślenie, że geny oporności rozprzestrzeniają się równie łatwo. Stan taki został poparty badaniami. Prawdą jest również, że stopień oporności jest wyższy w niektórych krajach. Wynika to między innymi z ich krajowych planów kontroli oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.

Jak mierzyć / wartościować oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe?

Poziom oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe można zmierzyć za pomocą kilku technik. Po izolacji patogenu klasyczne techniki, takie jak dyfuzyjne testy antybakteryjne i metoda mikrorozcieńczeń, pozwalają nam określić, na które antybiotyki jest on oporny lub wrażliwy, oraz wyznaczyć stopień oporności. Z uwagi na korzystny efekt względem kosztów, techniki te, obecnie szeroko stosowane w medycynie ludzkiej, powinny być na szeroką skalę wprowadzane w weterynarii.

Z drugiej strony nowoczesne techniki biologii molekularnej pozwalają nam patrzeć na pojęcie oporności w szerszej perspektywie. Obecnie nasze laboratorium jest częścią najważniejszego europejskiego projektu medycyny weterynaryjnej, mającego na celu zwalczanie oporności na antybiotyki w łańcuchu produkcyjnym, zwanym EFFORT (Ecology from Farm to Fork Of microbial drug Resistance and Transmission). Projekt ten jest prowadzony równolegle w sposób ustandaryzowany przez 10 krajów Unii Europejskiej. W krajach tych pobierano próbki na wszystkich poziomach- od produkcji zwierzęcej (trzody chlewnej, drobiu, indyków, pstrągów i bydła mięsnego) po rzeźnie i sklepy detaliczne. Dzięki temu projektowi będziemy mogli poznać poziom oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w krajach Europejskich, począwszy od fermy, a kończąc na stołach konsumentów.