0
Wstęp
Epidemiczna biegunka świń (PED, Porcine Epidemic Diarrhoea) i wirusowe zapalenie żołądka i jelit (TGE) są zakaźnymi chorobami świń wywoływanymi przez podobne, ale antygenowo odrębne koronawirusy. Powodują one wystąpienie takich objawów jak brak łaknienia, wymioty i biegunkę u zwierząt w każdym wieku. U zwierząt młodych, takich jak prosięta ssące i niedawno odsadzone przebiega z wyższą śmiertelnością.
W ostatnich 40 latach zaszły znaczące zmiany w częstości występowania choroby na terenie Europy, Azji i Ameryki Północnej, z wyraźnym wzrostem w latach 70tych i 80tych, a następnie spadkiem występowania w latach 90tych. Wyraźne zmniejszenie częstości występowania TGE w latach dziewięćdziesiątych przypisuje się powstaniem potencjału szczepionkowego u nowych szczepów terenowych koronawirusa płucnego świń. Jednak wydaje się, że w ostatnich przypadkach wybuchu ognisk TGE jego zdolność do indukcji odporności organizmu na TGE zanikła.
Epidemiologia i genomika
Wirus PED jest jednoniciowym wirusem RNA o długości genomu 28 kb. Zarówno PED jak i PRRS są wirusami ssRNA i obydwa mają zdolność do częstych mutacji, a tym samym powstawania nowych szczepów. Wiriony koronawirusa składają się z nukleokapsydu powleczonego otoczką, zawierająca trzy białka znane jako OFR 3.
Zdjęcie 1. Morfologia koronawirusa
Problemy wywołane PED w Azji
Większość wybuchów ognisk PED miało miejsce w Korei w latach 90tych, by następnie rozprzestrzenić się na całą Azję. Od roku 2005 do chwili obecnej w większości ognisk czynnikiem etiologicznym były te "koreańskie" szczepy, zwłaszcza we wschodniej Azji, na Filipinach, gdzie w owym czasie importowano zwierzęta z Korei. Dodatkowo, od 2008 roku za część przypadków zachorowań odpowiedzialne są nowe szczepy pochodzące z Chin, powodujące kolejne problemy w produkcji trzody chlewnej w Azji. Te nowy wybuchy choroby rozprzestrzeniły się na całe Chiny, a obecnie już także Wietnam i Tajladnię. W związku z intensyywnym rozwojem produkcji trzody chlewnej w tych krajach, dochodziło do zakrojonego na szeroką skale przemieszczania zwierząt i personelu pracowniczego.
Do zwalczania choroby, zarówno wywołanej przez szczepy koreańskie, jak i nowe, chińskie, używano wielu lokalnych szczepionek, zawierających szczepy zabite, jak i żywe. Analiza sekwencji ORF3 azjatyckich szczepów wirusa PED sugeruje, że mogą krążyć trzy grupy wirusa, niektóre związane z popularnym szczepem szczepionkowym. Rzeczywista przydatność szczepionek w gospodarstwach, gdzie występuje problem z PED, jest już najprawdopodobniej bardzo ograniczona. Kontrola epidemii w gospodarstwach w dużej mierze opiera się na próbie podniesienia odporności stada z wykorzystaniem materiału pochodzącego z jelit chorych prosiąt. O ile dawniej takie działania okazywały się bardzo skuteczne, obecnie obserwuje się tylko przejściowe usunięcie problemu. Rolnicy mówią o nawracających co około pół roku przypadkach wybuchów choroby w stadach, za każdym razem równie ostrych. Taki przebieg choroby może być powiązany z równoczesnym zakażeniem stad zjadliwymi szczepami wirusa PRRS, które wpływają na obniżenie zdrowotności i odporności stada i prosiąt. W ciągu ostatnich kilku miesięcy podobne problemy zgłaszali producenci z USA.
Objawy kliniczne i A-P
Typowe objawy obecnie występującego PED to brak łaknienia, wymioty, odwodnienie i żółtawa biegunka u prosiąt ( w wieku 1-4 dnia życia). Badania wskazują, że okres inkubacji wynosi około 3 dni. Typowe objawy choroby azjatyckiego PED zostały pokazane na zdjęciach 2 i 3.
Zdjęcia 2 i 3. Prosięta charłacze, wymioty, wyniszczenie i biegunka w typowym przebiegu PED w Azji.
W badaniu sekcyjnym treść jelit jest żółta i wodnista, a śluzówka jest scieńczała. Może wystąpić powiększenie lokalnych węzłów chłonnych. W badaniu histopatologicznym widoczny jest zanik kosmków jelitowych.
|
Zdjecie 4. Drzewo filogenetyczne ORF 3 izolatów pochodzących z Azji  |
Diagnostyka PED
W laboratorium RNA może zostać wyekstrahowane z zawiesiny świeżego jelita z użyciem komercyjnych zestawów do ekstrakcji. Do przeprowadzenia PCRu w celu uzyskania cDNA, zawierającego miejsca do przyłączenia się starterów dla ORF 3 lub innych miejsc, należy przeprowadzić odwrotną transkrypcję.
Koronawirusy są z reguły trudne do hodowli i PED nie jest wyjątkiem. Izolaty są jednak bardzo przydatne do sekwencjonowania, co pozwala na odkrycie pochodzenia wirusa i porównywanie zjadliwości. W celu hodowli wirusa materiał od zwierząt pozytywnych w teście PCR jest następnie homogenizowany, oczyszczany i wprowadzany do lini komórkowej Vero.Typowe drzewo filogenetyczne dla obecnych izolatów azjatyckich zostało przedstawione na zdjęciu 4.
Geny zawarte w ORF3 są uważane za kluczowe w patogenezie PED, a sekwencja za stosunkowo stabilną. Jednak ostatnie analizy drzewa filogenetycznego ( zdjecie 4) nasuwają przypuszczenie, że ostatnie izolaty z Chin dzielą się na kolejne dwie grupy, pochodzące z rejonów południowych i środkowo- północnych. Jest zatem możliwe, że nowe grupy pojawiły się w wyniku mutacji punktowych i rekombinacji.
Wnioski
Częstość występowania PED na terenie gospodarstw w Chinach i innych częściach Azji jest wysoka. Towarzyszy jej poważny przebieg choroby. Zakażenia PED występują częściej na dużych fermach. PED wywoływane przez nowe szczepy azjatyckie lub amerykańskie nie jest łatwe do rozróżnienia od wybuchów ognisk powiązanych ze "starymi" szczepami. Możliwe jest, że zmiany które zaszły w obrębie ORF3 zwiększyły wirulencję patogenu. Wyniki wielu najnowszych badań sugerują, że na azjatyckie szczepy PED odporność wywołana koronawirusem oddechowym nie wykształca się w takim stopniu jak dawniej. W związku z tym świat nadal szuka skutecznej szczepionki na PED.
