0
Wirus PRRS (PRRSV) jest szeroko rozpowszechniony na świecie i wywołuje wybuchy choroby jak I zakażenia enzootyczne. Straty związane z zakażeniami PRRSV obliczono w USA, Holandii, Danii i Szwecji. Straty w ostrych wybuchach choroby w przeliczeniu na lochę wahają się od 100€ w Europie do 200€ w USA. Ostatnie obliczenia przeprowadzone w Danii wykazały, że roczne straty duńskich producentów wywołane przez zakażenia endemiczne bądź przewlekłe wynoszą około 15 mln € w najbardziej prawdopodobnym scenariuszu (zakres od 4 do 43 mln €, zależnie od przyjętych założeń). Całkowite roczne koszty producentów w USA określono na 530 mln €. Straty związane z PRRS mają charakter nie tylko finansowy. Przyczyny podejmowania programów zwalczania to frustracja indywidualnych producentów związana z powracającymi wybuchami choroby mimo stosowania szczepień, restrykcje w stosowaniu antybiotyków w kilku krajach europejskich, jak Holandia, Dania i Szwecja, i wymagania rynków importujących świnie i wieprzowinę. Wszystkie te argumenty doprowadziły do zainicjowania w Holandii zorganizowanej akcji zwalczania PRRS.
Jakimi narzędziami dysponujemy w regionalnych programach zwalczania PRRS
Badania przeprowadzone w USA dowiodły, że posiadamy skuteczne narzędzia do osiągnięcia kilku celów na zakażonych fermach: ograniczenie objawów choroby i jej wpływu na produkcję, eliminacja wirusa, zapobieganie zawleczeniu wirusa. Narzędzia te to wysoki poziom bioasekuracji, zamknięcie stada, szczepienie, filtracja powietrza. Doświadczenia terenowe zebrane w USA i innych krajach podkreślają duże znaczenie tych narzędzi. Niestety, większość hodowców nie jest w stanie do zastosowania wszystkich narzędzi jednocześnie, włączając w to filtrację powietrza niezbędną do skutecznej eliminacji transmisji wirusa z aerozolem. Dlatego też tak ważne są regionalne programy zwalczania, będące wspólnym wysiłkiem wszystkich hodowców. Innymi słowy: „Jeśli nie filtrujesz powietrza wchodzącego do fermy, jej status będzie dyktowany przez twojego sąsiada!”.
Program holenderski: priorytety i pierwsze wyniki
 Ryc. 1: Dystrybucja ferm świń w Holandii i obszar programu zwalczania PRRSV (zaznaczony na czerwono) |
Holenderski program zwalczania PRRS rozpoczął się w styczniu 2013 roku na północy kraju (Ryc. 1). Monitoring i szkolenia finansowane są przez Product Board for Meat and Livestock. Do programu przyłączyło się 72 fermy, co stanowi 75% gospodarstw w tym regionie. Spośród nich 20% to komercyjne stada loch, 25% to fermy o cyklu zamkniętym a 55% to tuczarnie. Dla zmniejszenia ryzyka transmisji z powietrzem między sąsiadującymi fermami program jest realizowany w regionie o niskim zagęszczeniu produkcji. Pierwszym celem projektu jest kontrola PRRSV aby fermy mogły produkować prosięta wolne od wirusa. Program jest skierowany przeciwko transmisji wirusa nie tylko między fermami (bioasekuracja zewnętrzna) lecz również w obrębie ferm (bioasekuracja wewnętrzna: ograniczenie liczby kontaktów bezpośrednich i pośrednich zwierząt zdrowych z potencjalnie zakażającymi). Właściwa implementacja zaleceń jest możliwa dzięki wizytom szkoleniowym mającym na celu nie tylko szkolenie hodowców ale i lekarzy. Program szkoleniowy wprowadzono w 39 z 72 ferm. Pozostałe fermy są własnością tych samych właścicieli lub kupują prosięta z ferm gdzie prowadzone są szkolenia. Dla każdej fermy tworzony jest indywidualny plan z uwzględnieniem zadań priorytetowych skierowany na bioasekurację wewnętrzną i zewnętrzną z uwzględnieniem możliwości zamknięcia stada. Filtracja powietrza i szczepienia są stosowane tylko w określonych sytuacjach, i tylko kiedy hodowca zobowiąże się do poniesienia ich kosztów. We wszystkich 72 fermach warchlaki lub tuczniki są monitorowane serologicznie. W fermach o cyklu zamkniętym monitorowane są obie grupy. Na obecnym etapie nie monitoruje się loch. Sytuacja na fermach przed rozpoczęciem programu nie była znana. W celu określenia obecności cyrkulacji wirusa co 4 miesiące pobiera się próbki krwi; 20 próbek od 9 tygodniowych warchlaków badanych jest testem PCR a 10 próbek surowicy od 22 tygodniowych tuczników badanych jest testem ELISA. Obecnie, po zakończeniu pierwszego roku programu, zakończono trzeci monitoring na wszystkich 72 fermach biorących udział w programie.
Wyniki badań krwi są obiecujące, w kilku fermach trzykrotnie uzyskano wyniki ujemne u 20 warchlaków, 10 tuczników lub nawet w obu grupach.
W przypadku ferm ujemnych wzmacnia się bioasekurację zewnętrzną w celu zabezpieczenia przed zawleczeniem wirusa i utrzymania ujemnego statusu. W przypadku ferm dodatnich dodatkowo stosuje się zmiany w zarządzaniu ograniczające cyrkulację wirusa i podwyższa poziom wewnętrznej bioasekuracji.
Dużym wyzwaniem jest higiena środków transport oraz kontrolowanie status świń sprowadzanych na obszar objętych programem. Tymi zagadnieniami zajmie się komitet sterujący projektem. Program obejmie również badania nad skutecznością inaktywacji termicznej PRRSV na powierzchniach pojazdów do transportu świń. Na teren objęty programem jest możliwe sprowadzanie nasienia ze stad knurów o potwierdzonym ujemnym statusie odnośnie PRRSV. Status taki jest potwierdzany przez comiesięczne badanie testem ELISA i ujemny wynik takiego badania (co roku badanych jest 100% knurów).
Inne programy regionalne w Europie
W czasie sympozjum EuroPRRS 2013 zorganizowanym w Heraklionie na Krecie w październiku 2013 roku przez europejską akcję COST, zaprezentowano przegląd europejskich programów zwalczania PRRS. Poza Holandią regionalne programy zwalczania rozpoczęto w Hiszpanii (1 rozpoczęty, 3 rozpoczną się w 2014 roku), Francji i Słowenii. Inne kraje rozważają zorganizowanie takich programów: Dania, Irlandia Północna i Irlandia. Oczywiście programy różnią się między sobą jeśli chodzi o cele i priorytety. Na przykład w Holandii priorytetem jest monitoring i szkolenia, we Francji monitoring i/lub eradykacja, w Katalonii jest to Sieć Alarmowa do informowania o nowych przypadkach.
Inicjatywy ogólnokrajowe w Europie
W Europie dwa państwa planują ogólnokrajowe program zwalczania. Na Węgrzech od 16 stycznia 2014 obowiązuje prawo regulujące import zwierząt hodowlanych i tuczników i ograniczające ten import tylko do stad wolnych od PRRSV. Prawo to definiuje również standardy dla świń i ferm świń pozwalające na uznanie ujemnego statusu PRRSV, włączając w to badanie serologiczne. Eradykacja PRRSV rozpocznie się na Węgrzech w regionach i niskim pogłowiu świń. Rząd Danii opracowuje obecnie dane umożliwiające zaplanowanie krajowego programu eradykacji PRRSV.
USA a Europa
W USA regionalne program eliminacji PRRSV mają już długą historię. W 2004 roku rozpoczęto pierwszy program eliminacji w hrabstwie Stevens w stanie Minnesota a obecnie działa już 25 takich programów. W USA dominuje bardziej zjadliwy typ 2 PRRSV wywołujący większe straty w porównaniu do typu 1 PRRSV dominującego w Europie. Może to prowadzić do mniejszej motywacji eliminacji i zwalczania PRRSV wśród lekarzy i hodowców w Europie. Nie należy zapominać jednak o ostatnich odkryciach patogennych szczepów w Europie Wschodniej a ostatnio w Belgii. Szczepy PRRSV ewoluują zmieniając swoje właściwości i mogą nas zaskoczyć swoją wysoką zjadliwością, również w Europie Zachodniej.
