0
Załóżmy, że przewidywany procent oproszeń (skuteczność krycia) i prosiąt żywo urodzonych w danym stadzie powinien wynosić odpowiednio 90% i 12,5%, ale obecny wynik to 82% i 11,3%. W praktyce oznacza to, że zbyt wiele zainseminowanych loch w ogóle nie rodzi, a te które rodzą, mają mało liczne mioty. Przyczyną problemów z rozrodem mogą być choroby, jednak nierzadko są związane z zarządzeniem stadem. Aby zidentyfikować problem należy w pierwszej kolejności stworzyć wykaz samic, u których mogą wystąpić zaburzenia płodności. Należy uwzględnić takie zwierzęta jak:
- lochy, które są inseminowane za często lub zbyt rzadko w okresie rujowym
- lochy, u których mimo inseminacji powróciła ruja
- pierwiastki
- lochy, u których czas między odsadzeniem prosiąt, a rują wynosi 6-14 dni
Lochy, które są inseminowane za często lub zbyt rzadko w okresie rujowym
W celu zachowania wysokiego poziomu płodności niezwykle ważne jest wyznaczenie odpowiedniego momentu inseminacji w stosunku do wystąpienia owulacji. Ma to kluczowe znaczenie w uzyskaniu dobrych wyników rozrodczych w stadzie. Uważa się, że nasienie powinno być zaaplikowane w okresie 24 h przed owulacją, ale wpływ na to ma również jego świeżość. Nawet przy użyciu rozcieńczalników przedłużających jego żywotność zalecana jest inseminacja do 72 h po jego pobraniu. Pomocnym narzędziem w określeniu grupy loch inseminowanych jednokrotnie i inseminowanych przez trzy kolejne dni jest komputerowy zapis danych. Jak pokazano na Rys.1, z reguły 10% loch ma owulację w momencie, lub tuż po zaobserwowaniu objawów rujowych. Takie zwierzęta powinny być inseminowane jednokrotnie, ponieważ ponowna aplikacja nasienia nastąpi najprawdopodobniej już po owulacji i przyczyni się do spadku płodności. Jednak jeżeli np. 25% loch w danym stadzie jest inseminowanych jednokrotnie, świadczy to z reguły o problemach z wykrywaniem rui. Podobnie, jeżeli u około 20% loch czas od wykrycia rui do wystąpienia owulacji jest wyjątkowo długi, mogą one być inseminowane w 3 dniu od zauważenia objawów rujowych. Jeżeli jednak, np. 30% lub więcej samic jest inseminowanych w 3 dniu, jest bardzo prawdopodobnym, że wiele z nich jest zapładnianych już po owulacji, co powoduje obniżenie płodności całego stada.
Rys. 1. Czas między wystąpieniem rui, a owulacją.
Z RN Kirkwood, Swine Health and Production 2000; 8:191, zgoda na publikację
Lochy, u których mimo inseminacji wystąpiła ruja
Poziom płodności stada ma rozkład normalny i z reguły lochy z powtarzającą się rują są mniej płodne od tych skutecznie zapładnianych. Lochy, które były inseminowane kilkukrotnie są jeszcze mniej płodne. Jest to kolejna przyczyna obniżenia wyników płodności całego stada.
Z kolei, jeżeli następuje gwałtowny spadek wskaźnika oproszeń przy inseminacji w pierwszej rui po odsadzeniu (np. 90% do 30%, a nie 90% do 75%), należy wziąć pod uwagę choroby układu moczowo-płciowego i zwrócić uwagę na charakter wydzieliny z dróg rodnych. (Rys. 2.)
Rys 2. Procent oproszeń w przypadku problemów z powtarzaniem rui. Kolumny zielone obrazują wyniki w stadzie zdrowym, niebieskie w stadzie z problemem powracających rui.
Realnym do osiągnięcia celem jest około 10% powtórzeń rui, gdzie 80% z nich powinno występować regularnie co około 21 lub 42 dni (lub np. odpowiednio 18-24 i 38-45 dni), a spośród nich 80% powinno być wykrytych w 21 dniu. Jeżeli stosunek dnia 21 do 42 wynosi < 3:1, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że występuje problem z wykrywaniem rui. Jeżeli jednak problem z nieskuteczną inseminacją rozwinął się nagle, to można podejrzewać, że jakość nasienia używanego do inseminacji jest za niska. Jeżeli natomiast stosunek regularnych i nieregularnych powrotów rui ( np. 25- 37 dni) jest < 3:1 może to świadczyć o tym, że lochy nie utrzymują ciąży i należy zwrócić uwagę na status zdrowotny stada i/lub występujący stres.
Lochy pierwiastki
Jaki jest odsetek pierwiastek w stadzie? Prawidłowo powinien wynosić około 15% ( Rys. 3.). Czasem okazuje się, że problem z płodnością i niską liczebnością miotów ogranicza się tylko do tej grupy zwierząt. Jeżeli w stadzie jest zbyt dużo pierwiastek (np. 25%), wpływa to niekorzystnie na wydajność całego stada. Młode loszki pobierają stosunkowo mało paszy podczas laktacji, co predysponuje je do wystąpienia problemów z płodnością. Jeżeli jednak znana jest średnia dzienna dawka pobieranej paszy, łatwo można obliczyć występujący w niej poziom lizyny. Dzienne zapotrzebowanie na ten aminokwas wynosi 26 g/kg średniego przyrostu dziennego miotu (około 60 g/ dzień). W przypadku loch niedoborowych (np. 45 g/dzień) ryzyko niepłodności wzrasta. Aby określić średnie pobranie paszy przez zwierzęta, pomocne jest zapoznanie się z dokumentacją dotyczącą dostarczania paszy. Należy mieć jednak na względzie różnice indywidualne w ilości pobierania pokarmu. Najlepszym wyjściem jest prowadzenie indywidualnych kart dziennego pobierania paszy wśród młodych samic. Dawka pokarmowa dla loszki w laktacji powinna zawierać minimum 1% lizyny, a w przypadku pobierania niewielkiej ilości paszy więcej.
Rys. 3. Idealny (słupki zielone) i niewłaściwy (słupki niebieskie) rozkład wieku samic.
Lochy, u których czas między odsadzeniem prosiąt, a wystąpieniem rui wynosi 6-14 dni
Przyczyną wydłużenia okresu między odsadzeniem, a wystąpieniem rui jest niedostateczne pobieranie paszy w okresie laktacji. Lochy, u których ruja pojawia się 6-12 dni po odsadzeniu często mają obniżoną płodność. Długi okres czasu między odsadzeniem, a pojawieniem się rui jest bezpośrednio skorelowany z krótkim odstępem między rują, a wystąpieniem owulacji. U takich zwierząt owulacja może występować równocześnie z pierwszymi objawami rujowymi, co oczywiście wpływa ujemnie na płodność. W takiej sytuacji należy w dniach 2, 3 i 4 po odsadzeniu raz dziennie sprawdzać, czy występują objawy rujowe. Lochy, u których nie wystąpiły objawy rujowe, należy obserwować od dnia 5 dwa razy dziennie i zainseminować od razu po zaobserwowaniu rui.
Komputerowy rejestr danych
Komputerowy zapis danych pozwala na ustalenie, czy dobór dni w tygodniu do inseminacji jest właściwy. Jeżeli problem tkwi w tym miejscu, należy zastanowić się nad możliwymi przyczynami. Czy nasienie używane do inseminacji w danych dniach nie jest już za stare ( > 2 dni)? W takiej sytuacji można przeprowadzić inseminację rano i wieczorem. Ponadto warto zwrócić uwagę, czy istnieje zależność między skutecznością inseminacji, a tym kto z pracowników obsługi w danym czasie ją wykonywał. Być może część pracowników wymaga dodatkowego przeszkolenia w tym zakresie.
Komputerowy rejestr danych może dostarczyć wielu cennych informacji. Jest narzędziem umożliwiającym dokładną ocenę kondycji i wydajności stada.