Strategie żywienia loch, wpływające na polepszenie parametrów w okresie odsadzenia (część 1 z 2)

W związku z wysoką zachorowalnością i śmiertelnością prosiąt, okres odsadzenia jest jednym z najbardziej krytycznych etapów w hodowli trzody chlewnej. Rozpoczynanie cyklu produkcyjnego, mając w obsadzie zdrowe prosięta oraz dbanie o ich adaptację w kolejnych etapach życia, może ograniczyć straty w tym okresie. Równie ważne, w celu osiągnięcia zadowalających wyników produkcyjnych wśród potomstwa, jest żywienie i zarządzanie stadem matek. W poniższym artykule, rozpoczynającym dwuczęściową serię, zastanowimy się nad strategię, która obejmuje wieloobszarowe zarządzanie zwierzętami, zarówno w okresie przed jak i po odsadzeniu.

Większość ferm utrzymuje zwierzęta o wysokiej plenności, co wiąże się z dużą liczbą rodzących się prosiąt > 30 prosiąt/lochę/rok, ale są to prosięta o obniżonej wadze urodzeniowej. Szacuje się, że u około 30% prosiąt dochodzi do zaburzeń wzrostu w okresie płodowym, co w najbardziej ekstremalnych przypadkach opisywane jest jako IUGR (wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu) (Hales et al.,2013). W artykule rozważymy czy po przez zmiany żywieniowe loch na różnych etapach produkcji możemy przyczynić się do zwiększenia wagi urodzeniowej prosiąt.

Stymulacja wzrostu płodu

Dostępność składników pokarmowych w trakcie ciąży ma wieloraki wpływ na rozwój płodu. Zatem, konieczna jest suplementacja niektórych składników odżywczych (Tabela 1) takich jak: arginina (aminokwas niezbędny do syntezy tlenku azotu), poliaminy (regulatory angiogenezy, embriogenezy oraz wzrostu łożyska i płodu (Wu et al.,2010)), mikroelementy w formie metylowanej np. cholina, folian, metionina (odgrywają rolę dawców grup metylowych dla DNA, RNA, białek), L-karnityna (niezbędny kofaktor w metabolizmie kwasów tłuszczowych), a także niektóre minerały- chrom i cynk, które biorą udział w szlakach metabolicznych węglowodanów, lipidów, białek oraz kwasów nukleinowych.

Tabela 1. Składniki pokarmowe stymulujące wzrost płodu

Modulacja reakcji zapalnej i mechanizmów antyoksydacyjnych u macior

Zwiększona aktywność metaboliczna lochy w trakcie ciąży, porodu oraz laktacji, prowadzi do powstania stresu oksydacyjnego i rozwoju reakcji zapalnej, które mogą skutkować wchłonięciem zarodka, rodzeniem się prosiąt z wewnątrzmacicznymi zaburzeniami wzrostu oraz śmiercią płodu (Agarwal et al., 2005). Jednym z interesujących rozwiązań, mających na celu poprawę zdolności reprodukcyjnych lochy, jest modulacja stresu oksydacyjnego po przez włączanie do diety związków antyoksydacyjnych i przeciwzapalnych. Stres oksydacyjny może być ograniczany przy użyciu substancji fitogenicznych- związki bioaktywne pochodzenia roślinnego- oraz antyoksydantów, m.in. witaminy E lub po przez ograniczanie reakcji zapalnej używając białka osocza suszonego metodą rozpyłową (SDP), które prawdopodobnie ogranicza reakcję zapalną na terenie jelit u odsadzonych prosiąt (Bosi et al., 2004; Peace et al., 2011). Białka SDP są mieszaniną immunoglobulin, albumin, enzymów, czynników wzrost, biologicznie aktywnych peptydów, lipidów itd. Suplementacja substancji fitogenicznych w trakcie ciąży doprowadziła do zwiększenia, o 18%, liczby żywo urodzonych prosiąt oraz pobudzenia aktywności enzymów antyoksydacyjnych (SOD i GSH; Reyes-Camacho, 2019). Dodanie 0,25 do 0,5% SDP w trakcie laktacji poprawia produkcyjność lochy i prosięcia, wraz ze wzrostem wagi miotu, średniej wagi ciała prosięcia oraz liczby odsadzonych prosiąt (Crenshaw et al., 2007; Frugé et al., 2009). Natomiast suplementacja wysokimi dawkami witaminy E (250IU/kg) w końcowym okresie ciąży oraz w czasie laktacji, powoduje podwyższenie wagi ciała u odsadzanych prosiąt, stymulację odpowiedzi humoralnej (IgG i IgA) oraz mechanizmów antyoksydacyjnych u lochy i jej potomstwa (Wang et al., 2017).

Increasing colostrum and milk production

Pierwszym, kluczowym do przeżycia odruchem u prosiąt jest spożycie siary i mleka. Niezwykle ważnym jest zapewnienie prosięciu dostępu do siary i spożycia jej w ilości 250g (Quesnel et al., 2012). Należy brać pod uwagę, że produkcja siary jest ograniczona, jak również zmienna. Ilość wyprodukowanej siary zależy od rozwoju i syntezy gruczołów mlekowych na końcowym etapie ciąży. Nadmiar tkanki tłuszczowej negatywnie wpływa na mammogenezę, dlatego należy unikać przekarmiania ciężarnych loch (Farmer and Sørensen, 2001). Jednocześnie, pod koniec ciąży, niezbędna jest mobilizacja tkanek beztłuszczowych/ tkanek mięśniowych, gdyż istnieje dodatnia korelacja pomiędzy produkcją siary a stężeniem mocznika i kreatyniny w osoczu (produkty mobilizacji i utleniania białka) (Loisel et al., 2014).

Produkcja mleka zależy od ilości i witalności urodzonych prosiąt oraz od dziennego spożycia pokarmu przez lochę (Solà-Oriol and Gauze, 2017). Aczkolwiek, stymulacja rozwoju gruczołu mlekowego oraz przepływu krwi, również może pozytywnie wpływać na wydajność w okresie laktacji (Kim et al., 2009). Modulacja szlaku arginina-NO, mogłaby doprowadzić do powstawania większej liczby naczyń krwionośnych w tkance gruczołowej sutka oraz intensywniejszej absorpcji składników pokarmowych. Arginina jest substratem w syntezie tlenku azotu, który działa rozszerzająco na naczynia krwionośne i jest czynnikiem angiogennym. Mateo i in. (2008) opisali, że suplementacja 0,83% L-Arg w trakcie laktacji spowodowała wzrost produkcji mleka i wagi prosiąt. Innymi ważnymi aminokwasami są aminokwasy o rozgałęzionych łańcuchach (Leu, Ile i Val). Zaobserwowano, że walina szybko metabolizuje się w gruczole mlekowym (Li et al., 2009). Zalecany stosunek Val:Lys w trakcie laktacji , który zapewnia prawidłowy wzrost prosiąt, wynosi 0,9:1 (Carter et al, 2000; Gaines et al, 2006; Richert et al, 1996; Richert et al, 1997; Rousselow and Speer 1980). Inną metodą może być modulacja metabolizmu kwasów tłuszczowych przy udziale L-karnityny. Ramanau i in. (2005) odnotowali wzrost produkcji mlecznej po suplementacji L-karnityny (250mg/d) w okresie laktacji. Również ziołowe substancje galaktogenne stosowane u ludzi, takie jak kozieradka, rutwica lekarska (Galega officinalis), czy ostropest (Grzeskowiak et al., 2015; Khan et al., 2018), z powodzeniem mogą być stosowane u loch

Powyższy artykuł podkreśla jak ważne jest odpowiednie żywienie loch w okresie ciąży i laktacji. Należy pamiętać, że w trakcie ciąży, konkretne składniki pokarmowe odpowiadają za prawidłowy rozwój płodu i przygotowują gruczoł mlekowy do produkcji odpowiedniej ilości siary i mleka. W przebiegu laktacji najważniejsze jest utrzymanie wysokiej produkcji mlecznej. Suplementowanie składników i związków pokarmowych o działaniu utleniająco-modulującym może znacznie ułatwić to zadanie.