Wstęp
Była to ferma o dodatnim statusie w kierunku PRRS i wolna od choroby Aujeszkyego, zlokalizowana w regionie Hiszpanii o dużym zagęszczeniu produkcji trzody chlewnej. Lochy są szczepione przeciw parwowirozie/różycy (w każdym cyklu) i przeciw chorobie Aujeszkyego i PRRS (szczepionka żywa, szczepienie dywanowe) co 4 miesiące.
Na fermie zawsze notowano złe wyniki w zakresie rozrodu, z dużym odsetkiem powtórek rui i tzw. pustych loch (w badaniu USG). W październiku 2009 podjęto próby poprawy sytuacji przez wprowadzenie grup technologicznych 2/3 tygodniowych, odsadzanie w 28 dniu życia oraz zakup nasienia. Wydajność rozrodu znacznie wzrosła a większość grup uzyskiwała skuteczność wyproszeń na poziomie 90%.
W lutym 2010 roku skuteczność wyproszeń zaczęła się obniżać w kolejnych grupach aż do 82%. U około 5% loch wynik badania USG był ujemny. W tym samym okresie wzrosła liczba loch z opóźnionym pojawieniem się rui po odsadzeniu prosiąt.
W sierpniu 2010 na fermie przeprowadzono wizytację i przeanalizowano przypadki powtórek rui z ostatnich 8 miesięcy.
Ciąża | % powtórek | Wskaźnik wyproszeń (%) | Całkowita | Cel | Średnia roczna | ||
1 | 9,3 | 85,8 | Liczba powtórek (TR) | 174 | < 10 % | 11,5 % | |
2 | 17,3 | 81,3 | Powtórki regularne (TCR) | 97 | < 6 % | 6,4 % | |
3 | 15,6 | 76,1 | Powtórki regularne 1 (CR1) | 73 | 4,8 % | ||
4 | 6,1 | 85,7 | Powtórki regularne 2 (CR2) | 24 | 1,6 % | ||
5 | 8,9 | 82,2 | CR2/TR | < 10 % | 24,7 % | ||
6 | 4,5 | 79,5 | Powtórki nieregularne (TAR) | 55 | < 4 % | 3,6 % | |
7 | 0 | 84,8 | Powtórki nieregularne 1 (AR1) | 32 | 2,1 % | ||
8 | 0 | 80,0 | Powtórki nieregularne 2 (AR2) | 23 | 1,5 % | ||
9 | 0 | 66,7 | TAR/TR | < 30 to 35 % | 31,6 % | ||
AR2/TAR | < 30 % | 41,8 % | |||||
Wczesne powtórki | 8 | < 0,5 % | 0,5 % | ||||
Poźne powtórki | 8 | < 0,5 % | 0,5 % | ||||
"Puste lochy" | 6 | < 0,5 % | 0,4 % | ||||
"Puste lochy" ≥ 60d: ronienia | 2 | ||||||
"Puste lochy" ≥ 60d: powtórki | 4 |
Rycina 1. Analiza powtórek rui od lutego do sierpnia 2010.
Analiza powtórek rui w poprzedzających miesiącach
- Odsetek powtórek rui jest zbyt wysoki: 11,5%.
- Wskaźnik wyproszeń jest niski ale nie różni się między lochami w różnym wieku. Wyniki są gorsze u loch w drugiej ciąży (co można przypisać zespołowi drugiego miotu), a szczególnie u loch w trzeciej ciąży, co ciężko wyjaśnić.
- Obserwuje się niezwykły wzrost powtórek rui w dniach 31-39. W większości ma to miejsce u loch, u których wcześniej ciąża nie była wykryta w badaniu USG.
Główne wnioski z analizy powtórek rui
Wysoki odsetek powtórek (między 31 i 39 dniem) jest trudny do wyjaśnienia. Istnieją dwie możliwości:
Opcja 1: U loch doszło do przerwania ciąży w 25-35 dniu. Jest to jednak trudne do zaakceptowania gdyż w takiej sytuacji badanie USG powinno wykryć ciążę w 25 dniu. Poza tym większość loch, u których wykryto ciążę w 25 dniu, utrzymuje ją.
Opcja 2: Niektóre z inseminowanych loch nie były w rui (powtórka rui między 7 i 18 dniem po inseminacji) i u większości z nich ruja była wykrywana nieprawidłowo. Wyjaśniłoby to również 0,5% wczesnych powtórek (przed 18 dniem). Wynikiem byłyby powtórki rui między 28 i 39 dniem po inseminacji, po negatywnym wyniku badania USG. Właśnie to widać w analizie powtórek rui (Ryc. 1).
Analiza dni po odsadzeniu, w których inseminowano lochy (Ryc. 2) pokazuje, że niemal żadna locha nie weszła w ruję po około 25 dniach, kiedy należałoby się tego spodziewać u loch u których nie wykryto rui po odsadzeniu.
Rycina 2. Histogram przedstawiający liczbę dni do pierwszej inseminacji po odsadzeniu (od 1 lutego 2010 do 1 sierpnia 2011)
Stwierdzono opóźnienie w pojawieniu się rui; 12-18 dni po odsadzeniu u około 12% loch. Nie stwierdzono licznych przypadków rui między 7 i 11 dniem po odsadzeniu, co mogłoby wskazywać na opóźnienie ze względu, na przykład, na złą kondycję loch po odsadzeniu.
Obserwacje te doprowadziły do przypuszczenia, że być może u wysokiego odsetka loch dochodzi do rui w ostatnim tygodniu laktacji (odsadzanie w 28 dniu). W takiej sytuacji część loch byłaby inseminowana w niewłaściwym terminie.
Hipoteza ta była poparta następującymi faktami:
- Większość loch, u których badanie USG nie wykryło ciąży była inseminowana 4 dni po odsadzeniu.
-
U loch inseminowanych w innych dniach obserwowano mniej powtórek rui i znacznie mniej ujemnych wyników badania USG.
- U wysokiego odsetka loch dochodzi do opóźnionej rui. Te lochy są inseminowane między grupami technologicznymi, razem z loszkami po podaniu altrenogestu. Inseminacje te dawały najlepsze wyniki.
Działo się to w większości grup i było najwyraźniej zaznaczone we wrześniu.
Nie wyglądało na to, że nasienie odgrywało to istotną role ponieważ było dostarczane ze stacji knurów codziennie (poza czwartkami i weekendami). Te fakty popierały hipotezę, że niektóre lochy są inseminowane przy braku objawów rui, na skutek błędów w jej wykrywaniu i prawdopodobnie ze względu na pośpiech aby inseminować jak najwcześniej po odsadzeniu.
Jedną z możliwości weryfikacji tej hipotezy byłaby identyfikacja loch wykazujących ruję w czasie laktacji, poprzez badanie USG po odsadzeniu (byłyby widoczne jajniki w fazie lutealnej) lub poprzez badanie jajników loch brakowanych po odsadzeniu. Przeprowadzono badanie poziomu progesteronu we krwi loch świeżo po odsadzeniu. W dniu 25 listopada, bez powiadamiania hodowcy, pobrano próbki od 58 loch. Czternaście próbek (około 24% loch z grupy) wykazało wysoki poziom progesteronu, co wskazywało, że były one w fazie lutealnej a do owulacji doszło w czasie laktacji.
Tabela 1. Poziom progesteronu u 58 odsadzonych loch.
Poziom progesteronu (ng/ml) | Liczba loch | |
Wzrost pęcherzyków i owulacja | +/- 0,5 ng/ml | 44 |
3-4 dzień cyklu rujowego | 3 – 5 ng/ml | 5 |
7-8 dzień cyklu rujowego | +/- 15 ng/ml | 9 |
14-15 dzień cyklu rujowego | +/- 30 ng/ml | 0 |
Cztery z 14 loch inseminowano w poniedziałek 29 i wtorek 30 listopada. Oczywiście wynik badania USG był negatywny. Nie było łatwo przekonać hodowcę, że problemem było wykrywanie rui. W okresie od listopada do lutego wyniki były szczególnie złe ze względu na niską temperaturę i krótki dzień. Ciekawe, że w okresie kiedy lochy rozród powinien dawać najlepsze wyniki sytuacja na fermie była odwrotna. Powodem tego był fakt, że lochy „zbyt dobrze wchodziły w ruję. U prawie 25% z nich do rui dochodziło jeszcze w czasie laktacji. Wykrywanie rui było prowadzone nieprawidłowo a pośpiech sprawiał, że niektóre inseminowano w złym momencie.
Od marca sytuacja zaczęła się poprawiać, prawdopodobnie ze względu na poprawę w wykrywaniu rui. W kwietniu poprawa była już bardzo znaczna.
Dlaczego lochy wchodzą w ruję w czasie laktacji?
Niektóre z karmiących loch wykazują poziomy LH podobne do obserwowanych u loch odsadzonych.
Jeśli występują czynniki wpływające na jakość stymulacji w czasie laktacji, takie jak mało liczebne mioty, małe lub słabo żywotne prosięta, biegunka, zmiany w miotach matek zastępczych, itd., problem może się zaostrzyć. Musimy pamiętać, że w naszym przypadku lochy w trzeciej ciąży osiągały najgorsze wyniki (te same lochy wykorzystywano najczęściej jako matki zastępcze).
Mikotoksyny, szczególnie ergotoksyny produkowane przez Claviceps purpurea mogą powodować supresję wydzielania prolaktyny, co sprzyja pojawieniu się rui w czasie laktacji. Interesujące byłoby zbadania zawartości mikotoksyn w pasze, czego jednak w opisywanym przypadku nie wykonano.
Intensywne karmienie w czasie całej laktacji (szczególnie w czasie zimnej pory roku) i krótki dzień (stymulacja poziomu melatoniny) są ważnymi czynnikami stymulacji rui. Jest to powodem pogorszenia się wskaźników rozrodu w zimnych miesiącach.
Rycina 3. Analiza powtórek rui w czasie występowania problemów w stadzie. Między 1 wrześniem 2010 roku i 1 marcem 2011 powtórka rui wystąpiła u 79 loch (średnio powtórka rui miała miejsce po 33,6 dniach)
Patrząc retrospektywnie na rozkład powtórek rui w najgorszym okresie (od września do marca) zrozumieliśmy na czym polegał problem:
1. Wysoki odsetek loch wchodził w ruję w 21-28 dniu laktacji.
2. Niektóre z tych loch były inseminowane w niewłaściwym momencie, szczególnie w poniedziałki, w tygodniach kiedy prowadzono inseminację.
3. Wchodzenie w ruję tych loch miałoby miejsce około 14 dnia po odsadzeniu, lecz jeśli były inseminowane, do powtórki rui dochodziło około 10 dniach po inseminacji.
4. Nieliczne z tych powtórek rui wykrywano ponieważ sposób w jaki to robiono był nieprawidłowy. Z tego powodu pojawiały się lochy ujemne w teście USG, u których dochodziło do powtórek w 25-26 dniu po inseminacji, lecz przed 42 dniem. Również niektóre powtórki rui około 23 dnia mogły dotyczyć loch wchodzących w ruję około 21 dnia laktacji, ponieważ prosięta odsadzano w 42 dniu życia (na przykład lochy wykorzystywane jako matki zastępcze).
Podsumowanie
Głównym powodem występowania powtórek rui w wielu fermach jest jakość jej wykrywania. Kiedy do tego dochodzi obserwujemy wzrost liczby powtórek nieregularnych, co nie oznacza przerwania ciąży. W takich przypadkach interpretacja wyników musi być niezwykle skrupulatna. Analiza dzień po dniu tygodnia może być bardzo pomocna w postawieniu rozpoznania problemu.
Problem wchodzenie w ruję loch karmiących stale rośnie i prawdopodobnie wynika z intensywnego karmienia oraz z wykorzystywania plennych ras co z kolei wymaga zastosowania wielu zmian w zarządzaniu dla uzyskania matek zastępczych co może prowadzić do przedwczesnej rui. Nie oznacza to konieczności przerwania laktacji. Analiza okresów od odsadzenia do inseminacji może pomóc nam w rozpoznaniu tego problemu.